Πίσω στο ευρετήριο

Ο Τούρκος διανοούμενος Τανέρ Ακτσάμ «τολμά» να  μιλήσει για τη Γενοκτονία των Αρμενίων και την ανάγκη εκδημοκρατισμού της Τουρκίας

 Συνέντευξη στη Χριστιάννα Λούπα

christiannaloupa.wordpress.com

Ο κοινωνιολόγος, ιστορικός, συγγραφέας και  καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μιννεζότα Τανέρ Ακτσάμ, είναι ο πρώτος Τούρκος ακαδημαϊκός που τόλμησε να χρησιμοποιήσει δημόσια τον όρο «γενοκτονία» για τη σφαγή των Αρμενίων, γεγονός βέβαια που αυτόματα τον τοποθέτησε στη μαύρη λίστα στη χώρα καταγωγής του, όπου εκκρεμεί ποινική δίωξη εναντίον του βάσει του διαβόητου άρθρου 301ΠΚ.

Ως συγγραφέας του βιβλίου «Μια επαίσχυντη πράξη – η γενοκτονία των Αρμενίων και το ζήτημα της τουρκικής ευθύνης» (εκδ. Παπαζήσης - 2007), που έχει μεταφραστεί ήδη σε πολλές γλώσσες και με αφορμή την 94^η επέτειο της αρμενικής γενοκτονίας, ήρθε στη χώρα μας όπου την περασμένη Κυριακή μίλησε στην Παλαιά Βουλή για το ακανθώδες αυτό ζήτημα, που η γειτονική χώρα επιμένει να κρύβει κάτω από το χαλί.

Λίγο παλιότερα, ο Τούρκος διανοούμενος είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη, της οποίας ένα απόσπασμα  δημοσιεύεται παρακάτω:

_Κύριε Καθηγητά, θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με τα λόγια του Νομπελίστα συμπατριώτη σας, Ορχάν Παμούκ, σχετικά με το βιβλίο σας:  «Το βιβλίο «Μια επαίσχυντη πράξη» είναι ο απολογισμός της οργανωμένης εξόντωσης των Οθωμανών Αρμενίων, γραμμένο από έναν γενναίο Τούρκο ακαδημαϊκό, που αφιέρωσε τη ζωή του στην καταγραφή των γεγονότων. Καμία μελλοντική ιστορική συζήτηση δεν θα σταθεί ικανή να αγνοήσει αυτό το εξαιρετικό βιβλίο». Εκτός αυτού άλλωστε, θεωρείστε ειδικός στο θέμα της γενοκτονίας. Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για το ιστορικό υπόβαθρο του βιβλίου;

_Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση οργάνωσε μαζικούς εκτοπισμούς Αρμενίων από τις ανατολικές επαρχίες. Άντρες, γυναίκες, παιδιά στάλθηκαν στην έρημο για να λιμοκτονήσουν, κλείστηκαν σε σταύλους και εκκλησίες και πυρπολήθηκαν, βασανίστηκαν μέχρι θανάτου ή πνίγηκαν. Ο αριθμός των νεκρών είναι αμφιλεγόμενος. Οι Αρμένιοι υποστηρίζουν ότι ανέρχεται στο 1.500.000, ενώ οι Τούρκοι, σε μερικές χιλιάδες.

_Αν δεν κάνω λάθος ο τίτλος του βιβλίου σημαίνει κάτι ιδιαίτερο.

_Ναι. Τον δανείστηκα από μια δήλωση του Κεμάλ, πατέρα του σύγχρονου τουρκικού κράτους, ο οποίος σε μία κλειστή συνεδρίαση της Βουλής, στις 24/4/1920, περιέγραψε αυτό που το Οθωμανικό κράτος είχε κάνει στους Αρμένιους πολίτες του, ως «μια επαίσχυντη πράξη».

_Έχετε αφιερώσει το βιβλίο σας «στη μνήμη του Χατζή Χαλίλ». Ποιος ήταν αυτός;

_Ο Χατζή Χαλίλ ήταν ένας πιστός Τούρκος Μουσουλμάνος, που έσωσε τα μέλη μιας οικογένειας Αρμενίων από τον εκτοπισμό και το θάνατο, κρατώντας τους κρυμμένους σε ασφαλές μέρος για πάνω από μισό χρόνο, ρισκάροντας την ίδια τη ζωή του.

_Στον πρόλογο, ολοκληρώνετε την αφιέρωση λέγοντας ότι «η γενναία πράξη του Χατζή Χαλίλ συνεχίζει να δείχνει το δρόμο προς μια διαφορετική σχέση μεταξύ Τούρκων και Αρμενίων». Τι εννοείτε ακριβώς;

_Πιστεύω ότι αν η Τουρκία παραδεχτεί τη γενοκτονία, μπορούν να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο μερών. Αν αρχίσει κανείς να ερευνά, πρέπει να αρχίσει να ψάχνει τα θεμέλια της Δημοκρατίας. Έτσι έκανε η Γερμανία. Παραδέχτηκε το Ολοκαύτωμα και τα εγκλήματα, αποκήρυξε το παρελθόν και τώρα ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αν η Τουρκία δεν μπορεί να το περιγράψει ως γενοκτονία, ας το ονομάσει σφαγή. Ήταν όμως ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας… Ας ζητήσουν συγχώρεση από τον Αρμενικό λαό και ας δεσμευτούν ότι στην Τουρκία η πολιτική διχογνωμία και διαφωνία δεν θα αντιμετωπίζεται πια ως αδίκημα.

_Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η Τουρκία επιμένει να αρνείται τη γενοκτονία, όχι μόνο των Αρμενίων, αλλά και των Ελλήνων και των Ασσυρίων;

_Οι λαοί πρέπει να μαθαίνουν από την Ιστορία και να μην επαναλαμβάνουν αγριότητες. Η πολιτική της Τουρκίας, ήταν να απομακρύνει με οποιοδήποτε τρόπο τους χριστιανικούς πληθυσμούς και όσους δεν ήταν Τούρκοι από τα εδάφη που κατείχε. Υπάρχουν πολλοί λόγοι ωστόσο, που η Τουρκία αρνείται τη γενοκτονία, θα αναφέρω όμως έναν: Οι λαοί χρειάζονται ήρωες και έχουν ήρωες. Όσοι μετείχαν στη γενοκτονία θεωρούνταν και θεωρούνται ήρωες και είναι δύσκολο να απαρνηθούν τους ήρωές τους. Αυτό που χρειάζεται σήμερα η χώρα είναι ο εκδημοκρατισμός της, που θα ανοίξει πολλούς δρόμους, ακόμη και στο θέμα της γενοκτονίας.

Από τα λεγόμενα του Τανέρ Ακτσάμ, εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί στην Τουρκία είναι persona non grata. Σε μια χώρα που αρνείται πεισματικά την κατάργηση του άρθρου 301 ΠΚ «περί προσβολής του Τουρκισμού» και σε μια χώρα που φοβάται να βάλει το δάχτυλο επί των τύπων των ήλων στα θέματα της Εθνοκάθαρσης και της επεκτατικής πολιτικής, ένας ελεύθερα σκεπτόμενος άνθρωπος είναι συνεχώς υπό διωγμόν.

Πράγματι, στη δεκαετία του ’70, ο καθηγητής διώχθηκε επανειλημμένα και κυρίως όταν, ως φοιτητής, διαμαρτυρήθηκε μαζί με συναδέλφους του για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Κατόπιν κατάφερε να δραπετεύσει και ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γερμανία. Αργότερα η Τουρκία προσπάθησε να του κολλήσει τη ρετσινιά του τρομοκράτη, ενώ η φιλία του με τον αρμενικής καταγωγής εκδότη, Χραντ Ντινκ, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2007, ήταν αρκετή για να ρίξει λάδι στη φωτιά. Σήμερα είναι εγκατεστημένος στις ΗΠΑ, απ’ όπου δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται για τη δικαίωση της ιστορικής  αλήθειας.