Πίσω στο ευρετήριο

ΠΡΟΤΑΣΗ
Για την ΣΥΜΕΤΤΟΧΗ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΣΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΗ – ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΨΗΦΟΣ

Πάγιο αίτημα των αποδήμων Ελλήνων πολιτών τα τελευταία 30 χρόνια, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος στις Ελληνικές Εθνικές εκλογές, από την εκάστοτε χώρα διαμονής των. Παρόλο που όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν συνταγματικά καθιερωμένο το δικαίωμα (αλλά παράλληλα βάσει του νόμου και την υποχρέωση) συμμετοχής στις Εθνικές εκλογές, στην πράξη αυτό είναι αδύνατον να υλοποιηθεί από τους εκτός επικρατείας πολίτες, (εκτός βεβαίως και αν μεταβούν αυτοπροσώπως στην Ελλάδα για να ψηφίσουν).

Είναι δε γνωστό σε όλους, ότι ελάχιστοι απόδημοι Έλληνες πολίτες (στην πλειοψηφία τους από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχουν την δυνατότητα να μεταβούν στην Ελλάδα για να ψηφίσουν, και αυτό με ιδιαίτερο κόστος. Συχνά δε γίνονται αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης των κατά τόπους κομματικών οργανώσεων που οργανώνουν - διαθέτουν αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό φθηνά μεταφορικά μέσα (charters, μπλοκάρισμα θέσεων στην Ολυμπιακή, κλπ.)[1]. Είναι δε προφανές ότι για τους εκτός ΕΕ διαμένοντας μονίμως Έλληνες πολίτες, η συμμετοχή στις Βουλευτικές εκλογές είναι πρακτικά αδύνατη και απαγορευτική (λόγω κόστους, χρόνου και αποστάσεων).

Αντίστοιχη πρακτική στις χώρες της ΕΕ

Σήμερα όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν στους απόδημους πολίτες των, έμπρακτα το δικαίωμα συμμετοχής στις Εθνικές Βουλευτικές εκλογές (πλην δυστυχώς της Ελλάδας και της Ιρλανδίας). Οι απόδημοι των αυτοί ψηφίζουν είτε με την μέθοδο της επιστολικής ψήφου, (που αποτελεί και την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη πρακτική), είτε σε εκλογικά τμήματα που οργανώνονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενικές αρχές (όπου και εφόσον υπάρχει σημαντική παρουσία αποδήμων), είτε με συνδυασμό των δύο αυτών μεθόδων. Επιπλέον ορισμένες χώρες μελετούν την δυνατότητα χρήσεως της ηλεκτρονικής ψήφου. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι επιπλέον ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει την εκλογή και εκπροσώπων των αποδήμων πολιτών τους στα εθνικά τους Κοινοβούλια (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία) ή στην Γερουσία (Γαλλία, Ιταλία).

Συνταγματικό - Νομικό πλαίσιο.

Το δικαίωμα συμμετοχής των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι Συνταγματικώς κατοχυρωμένο ήδη από το προηγούμενο Σύνταγμα της χώρας. Επιπλέον, στην τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος, στο αντίστοιχο άρθρο (51 &4) προστέθηκε και επεξήγηση του πιθανού τρόπου εξάσκησης αυτού του Συνταγματικού δικαιώματος (επιστολική ψήφος). Συγκεκριμένα:

'Άρθρο 51, §4: "Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια."

Είναι προφανές ότι το μόνο που απομένει για την υλοποίηση της Συνταγματικής αυτής επιταγής, είναι η σύνταξη από την Κυβέρνηση και προώθηση για ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο του σχετικού Εκτελεστικού Νόμου.

Τόσο δε ο πρωθυπουργός της χώρας Κώστας Καραμανλής όσο και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου στη ομιλία τους στο τελευταίο συνέδριο του ΣΑΕ στην Θεσσαλονίκη (Δεκ. 2006) επανέλαβαν την δέσμευση τους ότι από τις μεθεπόμενες εκλογές οι απόδημοι Έλληνες συμμετάσχουν κανονικά στις εθνικές εκλογές. Την συμμετοχή των αποδήμων Ελλήνων Πολιτών στις εθνικές εκλογές στηρίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ. Η πολιτική αυτή βούληση εκφράζεται κατ' επανάληψη τους τελευταίους μήνες τόσο από την ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ. Το παρόν άρθρο αναλύει την υπάρχουσα κατάσταση και προτείνει τον/τους τρόπο/ους υλοποίησης και εφαρμογής της Συνταγματικής αυτής επιταγής.

Έννοια του Απόδημου Έλληνα Ψηφοφόρου.

Απαραίτητη προϋπόθεση πριν την έναρξη οποιασδήποτε νομοθετικής διαδικασίας είναι να ορισθεί η έννοια του απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές παρεξηγήσεις η διαστρεβλώσεις της εφαρμογής του νόμου. Απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος μπορεί να θεωρηθεί κάθε Έλληνας πολίτης (κάτοχος Ελληνικού διαβατηρίου) ο οποίος έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα και διαμένει μόνιμα και για μακρύ χρονικό διάστημα εκτός της Ελληνικής Επικρατείας[2]. Είναι προφανές ότι το χρονικό αυτό διάστημα θα πρέπει να οριστεί στο συγκεκριμένο νόμο, ο οποίος θα ορίζει επίσης την μεθοδολογία - διαδικασία βάσει της οποίας κάποιος αποκτά αυτό το δικαίωμα (π.χ. εγγραφή στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες, ναυτικός που αποδεδειγμένα ταξιδεύει στο εξωτερικό, κλπ.).

Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των εν δυνάμει Ελλήνων Αποδήμων ψηφοφόρων (αυτών οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις να εξασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα) και των πραγματικών ψηφοφόρων δηλ. αυτών που θα κάνουν τελικά χρήση του εκλογικού δικαιώματος. Είναι προφανές ότι ο αριθμός των θεωρητικά εν δυνάμει ψηφοφόρων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος των πραγματικών ψηφοφόρων, εφόσον για την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία απαιτείται αφενός η εγγραφή στους αντίστοιχους εκλογικούς καταλόγους, αφετέρου δε η έμπρακτη συμμετοχή στις εκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις τελευταίες Ευρωεκλογές, από τις εκτιμώμενες αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει αποδήμων Ελλήνων ψηφοφόρων στον χώρο της ΕΕ, εγράφησαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους (που ανοίχθηκαν ειδικά για τον σκοπό αυτό στα κατά τόπους προξενεία και Πρεσβείες), μόνο 34,113 από τους οποίους τελικά ψήφισαν μόνο 25,546. Το εκλογικό αποτέλεσμα δε (% των κομμάτων) ελάχιστα διέφερε από αυτό της Ελληνικής επικράτειας.

Παράλληλα ο φόβος, που κατά διαστήματα στο παρελθόν έχει εκφρασθεί, ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες (η εκατομμύρια !!!) εν δυνάμει αποδήμων ψηφοφόρων μπορεί να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσμα των Βουλευτικών εκλογών της Ελλάδος, δεν ευσταθεί. Αφενός μεν διότι είναι βέβαιο ότι μόνο εν μέρος αυτών θα ψηφίσει τελικά[3] (εφόσον του δοθεί εμπράκτως η δυνατότητα), αφετέρου δε ο τρόπος συμμετοχής (Βλ. κατωτέρω), μπορεί να διασφαλίσει την διατήρηση των πολιτικών ισορροπιών.

ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Αναλύοντας την όλη διαδικασία είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστούν τα εξής σημεία:

1.      Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις.

2.      Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

3.      Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι Έλληνες.

4.      Με ποια διαδικασία

1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις

Βάσει του Ελληνικού Συντάγματος δικαίωμα συμμετοχής στις Ελληνικές εκλογές έχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες έχοντες πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την συμμετοχή είναι η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους του κράτους. Για τους Έλληνες πολίτες εντός της Ελληνικής επικρατείας η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους μπορεί να γίνει σήμερα είτε με αυτοπρόσωπη παρουσία, είτε μέσω του διαδικτύου στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών (η βεβαίως μέσω αλληλογραφίας με την αποστολή όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών).

Όμως για τους απόδημους Έλληνες πολίτες ψηφοφόρους τόσο για λόγους άπλετης εκλογικής διαφάνειας όσο και για πρακτικούς / οργανωτικούς λόγους, είναι σκόπιμο και απαραίτητο να δημιουργηθούν ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΑΠΟΔΗΜΩΝ. Έτσι οι απόδημοι Έλληνες πολίτες που πληρούν τις προϋποθέσεις και επιθυμούν να ψηφίσουν στις Βουλευτικές εκλογές της Ελλάδος από την χώρα διαμονής τους, θα πρέπει να εγγραφούν επιπροσθέτως στους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους για τους Έλληνες του Εξωτερικού (που θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικά για αυτό τον σκοπό). Οι ειδικοί κατάλογοι αυτοί θα επιτρέπουν αφενός την διασταύρωση των στοιχείων (αποφυγή διπλοψηφίας), αφετέρου δε θα αποτελούν την βάση για την ειδική εκλογική διαδικασία. Μετά την ολοκλήρωση της επαλήθευσης των στοιχείων τους οι απόδημοι θα παραλαμβάνουν τον ειδικό εκλογικό τους αριθμό.

 Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι τέτοιοι παρεμφερείς και σε περισσότερο περιορισμένη κλίμακα κατάλογοι έχουν ήδη λειτουργήσει για τις δύο τελευταίες Ευρωεκλογές (άρα η σχετική εμπειρία υπάρχει, παραμένει μόνο να επεκταθεί και στις άλλες χώρες εκτός ΕΕ). Η εγγραφή αυτή γίνεται από τους ενδιαφερομένους μέχρι σήμερα στα κατά τόπους Προξενεία ή Πρεσβείες της ΕΕ (οι οποίες ακολούθως προωθούν τα στοιχεία στο Υπουργείο Εσωτερικών) ή κατευθείαν στον ειδικό διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Εσωτερικών.

Στο μέλλον, και για να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους απόδημους οπουδήποτε και αν βρίσκονται στον κόσμο, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται παράλληλα απευθείας εγγραφή μέσω του διαδικτύου (και με ειδική φόρμα εγγραφής στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ) στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών. Οι εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους των αποδήμων Ελλήνων θα είναι πρέπει να είναι δυνατή και έως 4 μήνες πριν τις εκλογές (για να υπάρχει χρόνος επεξεργασίας και επαλήθευσης των δηλωθέντων στοιχείων). Στην συνέχεια το Υπουργείο Εσωτερικών, μετά την συγκέντρωση και επαλήθευση των συγκεντρωθέντων στοιχείων, δημοσιεύει, κοινοποιεί τους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους (τουλάχιστον ένα μήνα πριν τις εκλογές).

Έτσι κάθε εγγεγραμμένος ψηφοφόρος θα μπορεί μπαίνοντας στο κόμβο του Υπουργείου να βλέπει τον αριθμό του εκλογικού του μητρώου και ενδεχομένως τον ειδικό του αριθμό ως ψηφοφόρου του εξωτερικού. Ο κόμβος του Υπουργείου Εσωτερικών θα πρέπει να διαθέτει την δυνατότητα παλίνδρομης επικοινωνίας έτσι ώστε ο ψηφοφόρος να μπορεί π.χ. να ανανεώνει τα σχετικά προσωπικά του στοιχεία (διεύθυνση, κλπ.). Παράλληλα μπορεί να επιβεβαιώνει άλλες πληροφορίες (όπως π.χ. σε ποια χώρα ή περιφέρεια ψηφίζει, κλπ.). Η αντίστοιχη τεχνογνωσία υπάρχει ήδη και χρησιμοποιείται για τις φορολογικές δηλώσεις.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι επιπλέον η μέθοδος αυτή θα επιτρέψει στην Ελληνική Πολιτεία να διαπιστώσει και καταγράψει για πρώτη φορά τον αριθμό των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού ενδιαφερομένων να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές (και μάλιστα την διανομή τους κατά Ήπειρο και χώρα). Η απογραφή αυτή θα διευκολύνει επίσης στην κατανομή των Βουλευτικών Εδρών του ειδικού ποσοστού Αποδήμων Βουλευτών (αν και εφόσον κάτι τέτοιο αποφασιστεί).

2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Δεδομένου ότι οι μέχρι τώρα αντιρρήσεις, αντιστάσεις στην συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές βασίζονται στον ισχυρισμό ότι η ψήφος των αποδήμων μπορεί να αλλοιώσει το εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστεί εκ των προτέρων ότι αυτό δεν αληθεύει, διότι εξαρτάται αποκλειστικά από το πώς και για ποιόν ψηφίζουν οι απόδημοι.

Αν η ψήφος των αποδήμων αναμειχθεί και ενσωματωθεί με την ψήφο των εντός επικρατείας ψηφοφόρων, είναι ιδιαίτερα εύκολο το οποιοδήποτε εκλογικό αποτέλεσμα να χρεωθεί στους απόδημους από όλα τα κόμματα, δεδομένου ότι η ψήφος τους ¨χάνεται¨ και εξαφανίζεται στο γενικό σύνολο. Δυστυχώς μέχρι σήμερα αυτό είναι και το μοντέλο που φαίνεται να προωθείται από την Ελληνική κυβέρνηση με το σχετικό προσχέδιο νόμου που παρουσιάστηκε (Απρίλιος 2006). Όμως είναι προφανές ότι ένα τέτοιο μοντέλο είναι ανεπιθύμητο για τους απόδημους διότι δεν διαφαίνεται καθαρά η πολιτική τους βούληση και δεν εξασφαλίζεται μια καθαρή και ουσιαστική αντιπροσώπευση τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Παράλληλα μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για "αδιαφανή πολιτικά παιχνίδια" δεδομένου ότι μπορούν να αλλάζει (με την δικαιολογία των αποδήμων ψηφοφόρων) ο αριθμός των βουλευτικών εδρών ανά περιφέρεια κατά το δοκούν. Επιπλέον είναι αδύνατον πρακτικά να υλοποιηθεί λαμβάνοντας υπ' όψη των αριθμό των εκλογικών περιφερειών στην Ελλάδα, τον αριθμό των κομμάτων, τον αριθμό των υποωηφίων, κλπ. Πόσο μάλλον αν χρησιμοποιηθούν μόνο εκλογικά τμήματα στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες (υπολογίστε μόνο τον αριθμό των αναγκαίων ψηφοδελτίων κατά τμήμα…).

 Αν επιθυμούμε ένα μοντέλο που θα διασφαλίζει αφενός την ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή αλλά και θα εκφράζει διάφανα την πολιτική τους βούληση, τότε θα πρέπει να ξεχωρίσουμε την ψήφο τους απ' αυτή της Ελληνικής Επικρατείας, δημιουργώντας ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες αποκλειστικά για τους απόδημους Έλληνες (π.χ. Ευρώπης, Αμερικής, Ασίας/Αφρικής και Ωκεανίας). Οι απόδημοι Έλληνες θα ψηφίζουν αποκλειστικά για αυτές και θα εκλέγουν με την ψήφο τους ένα συγκεκριμένο αριθμό ¨αποδήμων¨ βουλευτών στην Ελληνική Βουλή (κατά το μοντέλο των Πορτογάλων, Ιταλών[4]). Να επισημάνουμε ότι η δημιουργία επιπλέον εκλογικών περιφερειών είναι θέμα αλλαγής του εκλογικού νόμου και όχι του Συντάγματος καθόσον το σχετικό άρθρο 54 (Εκλογικό σύστημα, εκλογικές περιφέρειες, βουλευτές Επικρατείας) ορίζει:

1.      Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών.

Παρόλο που δημιουργία νέων εκλογικών περιφερειών δεν απαιτεί συνταγματική αλλαγή, η τυχόν δημιουργία τους μπορεί να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην ανακατανομή των βουλευτικών εδρών καθόσον βάσει της δεύτερης παραγράφου του ιδίου άρθρου του συντάγματος ορίζεται ότι:

2.      O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.

Έτσι αν για παράδειγμα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους για τους απόδημους ψηφοφόρους εγγραφούν πχ. 1.000.000 άτομα, τότε βάσει της ανωτέρω συνταγματικής επιταγής θα δικαιούνται έναν ιδιαίτερα αυξημένο αριθμό βουλευτών[5]. Και αυτό, παρ' όλες τις αλλαγές/μεταβολές που θα δημιουργηθούν στους υφιστάμενους εκλογικούς καταλόγους λόγω της διαγραφής απ' αυτούς (για να μην υπάρχει διπλο-εγγραφή) των εγγεγραμμένων στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού. Είναι προφανές ότι η λύση αυτή, παρόλο που είναι επιθυμητή δεν είναι άμεσα εφαρμόσιμη. Για να υλοποιηθεί είναι ανάγκη να αλλάξει η 2^η παρ. του Άρθρου 24 και να προστεθεί ειδική διάταξη που θα διευκρινίζει πχ. ότι για τις τυχόν εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού ισχύει διαφορετικός τρόπος καθορισμού των εκλεγομένων βουλευτών. Έτσι μέχρι στιγμής (και χωρίς συνταγματική αλλαγή) η μόνη άμεσα υλοποιήσιμη και πρακτική λύση της αντιπροσώπευσης των εκτός Ελληνικής Επικρατείας Ελλήνων πολιτών στις εθνικές εκλογές είναι το Ψηφοδέλτιο Επικρατείας.

  3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Ως γνωστό ο συνολικός αριθμός των βουλευτών στην Ελληνική Βουλή είναι 300. Το Σύνταγμα ορίζει (άρθρο 54 παρ. 3) ότι:

 "Μέρος της Bουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει".

Βάσει λοιπόν του Συντάγματος ο μέγιστος αριθμός βουλευτών επικρατείας δεν μπορεί να υπερβεί τους δεκαπέντε (15). Ο σημερινός εκλογικός νόμος ορίζει τους Βουλευτές Επικρατείας σε δώδεκα (12). Στην κατηγορία αυτή των βουλευτών επικρατείας θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι ¨απόδημοι" βουλευτές. Στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν οι ακόλουθες δυνατότητες:

1.      Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας αυξάνεται στο μέγιστο (15) και εξ αυτών ένας αριθμός (πχ. 5-7) εκλέγονται στην εκλογική/εκλογικές περιφέρειες του εξωτερικού. Ο συνολικός αριθμός βουλευτών παραμένει 300 αλλά γίνονται ανάλογες αναπροσαρμογές στις υπάρχουσες εκλογικές περιφέρειες (καθόσον μειώνονται κατά 3 οι κανονικές βουλευτικές έδρες). Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ότι αυτή η λύση θα αντιμετωπιστεί με δυσπιστία αν όχι με εχθρότητα από τους υπάρχοντες σήμερα βουλευτές (άρα να καταψηφιστεί) δεδομένου ότι μειώνει τις υπάρχουσες δυνατότητες εκλογής των στις περιφέρειες που εξαναγκαστικά θα γίνουν περικοπές βουλευτικών εδρών. Όμως μπορεί εύκολα να λυθεί με ομοφωνία κυρίως μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων. Είναι καθαρά θέμα πολιτικής βούλησης.

2.      Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας παραμένει ως έχει αλλά μέρος αυτών (πχ. 5 από τους 12) εκλέγονται από τους απόδημους. Αυτή είναι η πλέον ρεαλιστική προς στιγμήν λύση δεδομένου ότι δεν μειώνει της υπάρχουσες βουλευτικές έδρες (άρα και τις πιθανότητες επανεκλογής των παρόντων βουλευτών) και απαιτεί μόνο την συναίνεση των μεγάλων κομμάτων για να ψηφιστεί.

Να σημειωθεί με τον τρόπο αυτό αντικρούονται οι οποιεσδήποτε αντιρρήσεις αυτών που ισχυρίζονται ότι οι απόδημοι δεν πρέπει να ψηφίζουν γιατί ο σημαντικός όγκος των καινούργιων αυτών ψηφοφόρων (μερικές εκατοντάδες χιλιάδες) μπορεί να αλλοιώσει σοβαρά το εκλογικό αποτέλεσμα!!! Επιπλέον ισχυρίζονται ότι πως Έλληνες που ζουν μακριά από την Ελληνική πραγματικότητα (και δεν βιώνουν την καθημερινότητα της) δεν θα πρέπει να συναποφασίζουν με τους εντός επικρατείας ψηφοφόρους. Ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος δεδομένου ότι οι απόδημοι σήμερα έχουν συχνά πάρα πολύ καλή εικόνα της Ελληνικής πραγματικότητας δεδομένου ότι υπάρχουν πλέον οι δυνατότητες άμεσης επαφής με την Ελλάδα (δορυφορική Τηλεόραση, διαδυκτιο, ομογενειακα ΜΜΕ, ηλεκτρονικές εφημερίδες κλπ.). Επιπλέον πάρα πολλοί απ΄ αυτούς έχουν άμεσα συμφέροντα στην Ελλάδα (ιδιοκτησίες, επιχειρήσεις κλπ.) Ψηφίζοντας οι απόδημοι Έλληνες για ένα συγκεκριμένο αριθμό Αποδήμων Βουλευτών Επικρατείας, αφενός δεν υπάρχει κίνδυνος αλλαγής του εκλογικού αποτελέσματος, αφετέρου η σχέση αριθμού ψηφοφόρων και εκλεγομένων απ' αυτούς βουλευτές (εκλογικό μέτρο) είναι διαφορετικό απ' αυτό της Ελλάδος, "αποδυναμώνοντας" την δύναμη της ψήφου των.     

Για την καλύτερη εκπροσώπησή τους οι απόδημοι ψηφοφόροι θα πρέπει ψηφίζουν υποψηφίους που περιλαμβάνονται σε ειδικά ψηφοδέλτια που καταρτίζουν τα κόμματα. Το πολιτικά κόμματα θα πρέπει να καταρτίζουν τις λίστες τους με προσωπικότητες από τον χώρο των αποδήμων (κατά προτίμηση) ή και της Ελλάδος. Είναι προφανές ότι οι υποψήφιοι αυτοί θα πρέπει να έχουν σαφή και αναγνωρισμένη παρουσία / συμμετοχή / εμπλοκή στον απόδημο Ελληνισμό (άρα θα λειτουργούν και θετικά στην προσέλκυση ψήφων για το εκάστοτε κόμμα που τους επιλέγει - προτείνει). Οι ψηφοφόροι θα μπορούν να ψηφίζουν σε συνδυασμό: είτε ψηφίζοντας απλώς την λίστα (οπότε η ψήφος πηγαίνει στο κόμμα), είτε δίδοντας σταυρό προτίμησης στο/α πρόσωπο/α του/των υποψηφίου/ων.

 Θα πρέπει παράλληλα να ληφθεί μέριμνα για την δυνατότητα ανεξάρτητων υποψηφίων ή συνδυασμών που δεν επιθυμούν πιθανώς να συμπεριληφθούν σε κανένα από τα υφιστάμενα Ελληνικά κόμματα.

 Η μέθοδος αυτή διασφαλίζει αφενός την πραγματική και ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή, αφετέρου δίνει την δυνατότητα στους απόδημους Έλληνες από τις διάφορες εκλογικές περιφέρεις αποδήμων που γνωρίζουν καλύτερα τα επί μέρους θέματα και προβλήματα, να αντιπροσωπευθούν αναλογικά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

4. Τρόπος ψηφοφορίας

Ο πρακτικότερος και ευκολότερος τρόπος ψηφοφορίας για τους απόδημους Έλληνες είναι η επιστολική ψήφος. Άλλωστε είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη μέθοδος στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ.

Το μοντέλο της δημιουργίας ειδικών εκλογικών τμημάτων (στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες) στο εξωτερικό που προτείνεται στο σχετικό νομοσχέδιο που παρουσίασε τον Απρίλιο του 2007 η κυβέρνηση και εν μέρει χρησιμοποιήθηκε στις Ευρωεκλογές είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να εφαρμοστεί σε παγκόσμια κλίμακα. Τόσο διότι ο Ελληνισμός είναι διάσπαρτος (ΗΠΑ, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Λατινική Αμερική, Αφρική κλπ.) και η μεταβίβαση των ψηφοφόρων σε εκλογικό τμήμα είναι αποτρεπτική ή αδύνατη λόγω των μεγάλων αποστάσεων, όσο λόγω των πρακτικών προβλημάτων υλοποίησης του. Ο αριθμός των απαιτούμενων εκλογικών τμημάτων είναι απαγορευτικός (ακόμη και αν το μέγεθος τους προβλέπεται διπλάσιο απ΄αυτό της Ελλάδος 800 ψηφοφόροι/τμήμα). Παράλληλα αν υποθέσουμε ότι κάθε ψηφοφόρος ψηφίζει όπως ακριβώς και στην Ελλάδα (δηλαδή για την εκλογική του περιφέρεια) έχει διανοηθεί κανείς πόσα συνολικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να σταλούν και να υπάρχουν σε κάθε ειδικό εκλογικό τμήμα στο εξωτερικό δεδομένου του αριθμού των περιφερειών και του αριθμού των κομμάτων. Μια απλή αριθμητική πράξη αποδεικνύει το αδιανόητο του οποιοδήποτε τέτοιου επιχειρήματος. Και να μην αναφερθούμε στο οργανωτικό επιχείρημα κατά την ημέρα της ψηφοφορίας αλλά και το κόστος μιας τέτοιας οργάνωσης…

Παράλληλα είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η δυνατότητα συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία όλων των αποδήμων Ελλήνων οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Άλλως η συνταγματική επιταγή υλοποιείται επιλεκτικά για τους απόδημους που τυχαίνει να κατοικούν σε περιοχές κοντά σε Ελληνική πρεσβεία ή προξενείο. Είναι λοιπόν προφανές η μόνη μέθοδος υλοποίησης είναι η ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΗ ΨΗΦΟΣ (πέραν της ηλεκτρονικής ψήφου μέσω του διαδικτύου, βλέπε κατωτέρω).

Η μέθοδος της επιστολικής ψήφου μπορεί να εφαρμοσθεί ως ακολούθως:

Ο απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος που έχει καταγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους θα λαμβάνει (τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από την ημέρα των εκλογών) ταχυδρομικώς, στην μόνιμη διεύθυνση κατοικίας του στο εξωτερικό που δήλωσε κατά την εγγραφή του, ένα φάκελο αποσταλμένο από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος. Ο φάκελος αυτός εμπεριέχει τρεις μικρότερους φακέλους μαζί με τον αντίστοιχο αριθμό ειδικών ψηφοδελτίων. Είναι προφανές ότι τα ειδικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος πριν την ημέρα των εκλογών (τουλάχιστον 1 μήνα) για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως στους ψηφοφόρους.

 Ο απόδημος ψηφοφόρος αφού συμπληρώσει το ειδικό ψηφοδέλτιο, το βάζει κλείνοντας το στον μικρότερο φάκελο. Ο φάκελος αυτός δεν έχει ουδεμία ένδειξη (είναι πανομοιότυπος με αυτούς που χρησιμοποιούνται στις εθνικές εκλογές). Τοποθετεί ακολούθως τον μικρό αυτό φάκελο αυτό σε ένα μεγαλύτερο ο οποίος έχει προ-τυπωμένα στο εξωτερικό του τον αριθμό του από το ειδικό εκλογικό μητρώο και τον σφραγίζει.

Στην συνέχεια ο δεύτερος φάκελος αυτός τοποθετείται στον τρίτο φάκελο ο οποίος αποστέλλεται με συστημένη και επείγουσα επιστολή σε συγκεκριμένη προ-τυπωμένη στον φάκελο διεύθυνση στην Ελλάδα (Υπουργείο Εσωτερικών).

Ο αφιχθείς στην Ελλάδα φάκελος ανοίγεται παρουσία ειδικής εφορευτικής επιτροπής η οποία βεβαιώνει ότι δεύτερος εσωτερικός φάκελος δεν έχει παραβιασθεί και ταυτοχρόνως καταγράφει στον ειδικό κατάλογο τον ειδικό εκλογικό αριθμό μητρώου που αναγράφεται στην εξωτερική μεριά του δευτέρου φακέλου. Ο φέρων τον αντίστοιχο αριθμό απόδημος ψηφοφόρος θεωρείται πλέον ψηφίσας. Στην συνέχεια ανοίγει τον δεύτερο φάκελο και τοποθετεί τον τρίτο και χωρίς ένδειξη σφραγισμένο φάκελο (που περιέχει το ψηφοδέλτιο) σε ειδική κάλπη.

Η ειδική αυτή κάλπη/ες ανοίγεται παρουσία εκλογικού αντιπροσώπου και εφορευτικής επιτροπής την ημέρα των εκλογών μετά την λήξη της ψηφοφορίας και γίνεται η καταγραφή των ψήφων των αποδήμων.

 Είναι προφανές ότι η ανωτέρω μέθοδος της επιστολικής ψήφου διασφαλίζει:

1. Την δυνατότητα σε όλους όσους τους απόδημους Έλληνες πολίτες που επιθυμούν και δικαιούνται να ψηφίσουν, να εξασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.

2. Την ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ και το απόρρητο της ψηφοφορίας,

3. Την δυνατότητα εκπροσώπησης των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή κατ' αναλογία του αντίστοιχου εκλογικού σώματος.

4. Την αξιοπρεπή και αποδοτική συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές.

Παράλληλα μέσω της ανωτέρω διαδικασίας πραγματοποιείται για πρώτη φορά μια ακριβής και ουσιαστική χαρτογράφηση και απογραφή του Ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο παρέχοντας την δυνατότητα στην Ελληνική Πολιτεία τα απαραίτητα στοιχεία για την διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας και ουσιαστικής πολιτικής αποδήμων.

Εναλλακτική πρόταση - Ηλεκτρονική Ψήφος

Μια περισσότερο "προχωρημένη" πρόταση υλοποίησης του δικαιώματος ψήφου και της συνταγματικού επιταγής θα μπορούσε να είναι και η ηλεκτρονική ψήφος. Οι τεχνικοί τρόποι διασφάλισης της ηλεκτρονικής μεταβίβασης πληροφοριών (άρα και ψήφου) υπάρχουν σήμερα και χρησιμοποιούνται ευρέως στις διατραπεζικές αλλά και άλλες συναλλαγές στο διαδίκτυο (tokens, special codes, κλπ.). Ήδη ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμόσει με επιτυχία αυτή την μέθοδο (Η Λιθουανία σκοπεύει να την χρησιμοποιήσει στις επόμενες εκλογές και αντίστοιχο μέθοδο μελετά και το Μπαχρέιν). Είναι αδιανόητο σήμερα να εμπιστευόμαστε το Internet για την ηλεκτρονική μεταβίβαση εκατομμυρίων Ευρώ ή Δολαρίων αλλά να δυσπιστούμε στην μεταβίβαση της ψήφου μας. Και βεβαίως υπάρχουν οι δυνατότητες διασφάλισης τόσο του αδιάβλητου και απόρρητου της ψηφοφορίας όσο και του ελέγχου της σωστής, ακριβούς και τίμιας καταγραφής των ψήφων.

Να επισημάνουμε επίσης ότι το Άρθρο 5 Παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρει

" Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19."

Το μόνο εμπόδιο για την υλοποίηση αυτής της μεθόδου είναι δυστυχώς η υπάρχουσα νοοτροπία (που εμπιστεύεται μόνο το χαρτί !!)  και η καλλιεργούμενη δυσπιστία…. Να επισημάνουμε δε ότι το κόστος της διενέργειας εκλογών δια της μεθόδου της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας είναι το χαμηλότερο από όλες τις άλλες μεθόδους δεδομένου ότι δεν υπάρχει το συνολικό κόστος των ψηφοδελτίων (εκτύπωση, αποστολή, διανομή) ούτε το κόστος δημιουργίας εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό. Παράλληλα οι απόδημοι ψηφοφόροι μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα τους ταυτόχρονα με τους εντός Ελληνικής Επικρατείας και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν άμεσα. 

Τρόπος εφαρμογής της Ηλεκτρονικής (μέσω του διαδικτύου) ψηφοφορίας

Κάθε εγγεγραμμένος απόδημος ψηφοφόρος που ευρίσκεται στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, κατόπιν αιτήσεως του, παραλαμβάνει (με συστημένη ταχυδρομική αποστολή) από το υπουργείο Εσωτερικών την προσωπική του ηλεκτρονική συσκευή (TOKEN)[6] καθώς και τον αποκλειστικό προσωπικό κωδικό χρήστη και τον κωδικό χρήσης του ΤΟΚΕΝ. Η συσκευή αυτή θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία (σαν εκλογικό βιβλιάριο). Στο μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης για την πρόσβαση σε άλλα πιθανόν προσωπικά στοιχεία τα οποία θα έθετε στην διάθεση του το Υπουργείο (πχ. αντίγραφο οικογενειακής μερίδας, πιστοποιητικά γεννήσεως, κλπ.) μέσου του κόμβου του Υπουργείου Εσωτερικών.

Το Υπουργείο Εσωτερικών προετοιμάζει την ειδική "ιστό-σελίδα" ψηφοφορίας και ανακοινώνει έγκαιρα μέσω όλων των διαθέσιμων μέσων (προξενεία, πρεσβείες, δορυφορική ΤV, ομογενειακός τύπος κλπ.) την ημερομηνία, ώρες και τρόπο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Είναι προφανές ότι στο site του Υπουργείου θα βρίσκονται έγκαιρα όλες οι αντίστοιχες οδηγίες και πληροφορίες. 

Την ημέρα των εκλογών ο απόδημος ψηφοφόρος συνδέεσαι μέσω του διαδικτύου στην ιστό-σελίδα του Υπουργείου και ακολουθεί τις οδηγίες. Για να ψηφίσει θα πρέπει να συμπληρώσει τον μοναδικό αριθμό της συσκευής του, να συμπληρώσει στην ιστοσελίδα τον προσωπικό κωδικό χρήστη και να πληκτρολογήσει στο TOKEN τον προσωπικό κωδικό χρήσης του που του έχει δοθεί από το Υπουργείο. Το ΤΟΚΕΝ, (μέσω κάποιου αλγόριθμου που αλλάζει σε κάθε πρόσβαση), παράγει ένα καινούργιο αριθμό στην οθόνη του. Συμπληρώνοντας και τον τρίτο αυτό  αριθμό ο ψηφοφόρος έχει πλέον πρόσβαση στο σύστημα και μπορεί να συμπληρώσει στην οθόνη το ηλεκτρονικό ψηφοδέλτιο και να ψηφίσει ηλεκτρονικά. Είναι προφανές ότι η διαδικασία αυτή από την στιγμή που  ολοκληρωθεί δεν μπορεί να επαναληφθεί (δικλίδες ασφαλείας στο λογισμικό) και στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους ο απόδημος ψηφοφόρος εμφανίζεται ως ψηφίσας.    

Είναι προφανές ότι θα πρέπει να πραγματοποιηθούν αρκετές δοκιμές (pilot tests, simulations) πριν από την ημέρα των εκλογών ώστε να αποφευχθούν οποιαδήποτε τυχόν τεχνικά προβλήματα. Επίσης ιδιαίτερα μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί βεβαίως ώστε το ηλεκτρονικό κέντρο ψηφοφορίας (Central Server) θα έχει την απαιτούμενη ικανότητα εξυπηρέτησης αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων χρηστών την ημέρα της ψηφοφορίας ώστε να αποφευχθούν μπλοκαρίσματα του συστήματος λόγω υπερβολικού αριθμού χρηστών.

Για την ομαλή διεξαγωγή αυτής της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας όλα τα κόμματα θα πρέπει να μπορούν να ορίζουν αντιπροσώπους – ελεγκτές (έχοντες βεβαίως τις κατάλληλες γνώσεις) για την ομαλή διεξαγωγή και διαφάνεια της ηλεκτρονικής εκλογικής αυτής διαδικασίας.

Επίλογος

Είναι προφανές ότι οι συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει και οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την υλοποίηση της ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ και του δικαιώματος των αποδήμων Ελλήνων πολιτών. Για αυτό απαιτείται κυρίως πολιτική βούληση και θάρρος, δεδομένου ότι οι εκφρασθείσες κατά καιρούς αμφιβολίες, φοβίες ή επιφυλάξεις έχουν ήδη ξεπερασθεί από τις εξελίξεις.

 Ας ελπίσουμε ότι η τωρινή Κυβέρνηση αλλά και τα άλλα Ελληνικά κόμματα θα έχουν την πολιτική βούληση και το απαιτούμενο θάρρος και θα φέρουν προς ψήφιση στην Βουλή σχετικό νόμο που θα υλοποιεί την συνταγματική επιταγή. Διότι οι τυχόν δικαιολογίες και υπεκφυγές του παρελθόντος έχουν πλέον εξαντληθεί. Άλλωστε τα δύο μεγάλα κόμματα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχουν κατ' επανάληψη δηλώσει την πολιτική τους βούληση για να δώσουν το δικαίωμα ψήφου στους απόδημους αλλά και έχουν δεσμευθεί να υλοποιήσουν την υπόσχεσή τους. 

Βρυξέλλες, 12 Οκτωβρίου 2007

Πασχάλης Παπαχριστόπουλος

* Ο Πασχάλης Παπαχριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Μη Κυβερνητικής Διεθνούς Οργάνωσης “Ευρωπαίοι του Κόσμου “ (που αντιπροσωπεύει τις Εθνικές Οργανώσεις Αποδήμων Ευρωπαίων πολιτών), είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Παμμακεδονικής Ένωσης Ευρώπης και διετέλεσε Γραμματέας του ΣΑΕ (1995-1997). Είναι διεθνής υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο: papapaschalis@yahoo.gr