Η φανταστική ιδιοκτησία
Π.
Μανδραβέλης
Ένα
από τα μεγάλα ζητήματα που ανέδειξε η
σύγχρονη τεχνολογία είναι το
αποκαλούμενο «πρόβλημα διασφάλισης της
πνευματικής ιδιοκτησίας». Αυτό παίρνει
διάφορες μορφές. Από το «πρόβλημα Napster»
παλιότερα μέχρι την peer
to peer ανταλλαγή αρχείων σήμερα, από την «πειρατεία»
των CDs
που κάνουν οικονομικοί μετανάστες στους
δρόμους της Αθήνας μέχρι τα φάρμακα
κλώνους που παρασκευάζονται σε χώρες
του Τρίτου Κόσμου, και από το Εθνικό
Τυπογραφείο (που ζητά συνδρομή για να
μαθαίνουν οι Έλληνες πολίτες τα
πεπραγμένα της κυβέρνησής των) μέχρι τις
πατέντες λογισμικού που προωθούνται σε
όλο τον κόσμο.
Το σύστημα της ιδιοκτησίας επί των
υλικών πραγμάτων δούλεψε θαυμάσια στην
βιομηχανική εποχή. Επειδή κάθε υλικό
πράγμα είναι μοναδικό, το σύστημα της
ιδιοκτησίας απάλυνε μέχρι εξαλείψεως
τις εντάσεις μεταξύ των ανθρώπων για τη
χρήση των αγαθών, δημιούργησε κίνητρα
για μεγαλύτερη παραγωγικότητα
δημιούργησε πλούτο στις κοινωνίες.
Αυτή η επιτυχία είναι το βασικό
επιχείρημα όσων θέλουν να μεταφέρουν
ανέπαφο το σύστημα ιδιοκτησίας στην
κοινωνία της γνώσης. Η πνευματική
ιδιοκτησία υποστηρίζουν θα αποτελέσει
κίνητρο για παραγωγή περισσότερης
γνώσης από φυσικά ή νομικά πρόσωπα (εταιρίες).
Αληθοφανές, αλλά όχι αληθές. Κατʼ
αρχήν οι πρόοδοι που σημείωσαν οι
πολιτισμοί απανταχού δεν είχαν κανένα
σύστημα πνευματική ιδιοκτησίας να τις
στηρίξουν. Η αλματώδης πρόοδος του
δυτικού πολιτισμού βασίστηκε σʼ αυτό
που σήμερα θα ήθελαν κάποιοι να
ενοχοποιήσουν με τον όρο «πειρατεία». Η
μαζική εκπαίδευση και το διαδεδομένο
δίκτυο βιβλιοθηκών ήταν μια διαδικασία
διάχυσης της γνώσης χωρίς τους φραγμούς
της ιδιοκτησίας. Επέτρεψαν σε
περισσότερους ανθρώπους να γίνουν
κοινωνοί της προηγούμενης γνώσης,
επέτρεψε σε περισσότερα μυαλά να
δουλέψουν στα προβλήματα και να
προταθούν περισσότερες λύσεις. Θα
υπήρχε άραγε Αϊνστάιν αν ο μεσαίου
εισοδήματος υπάλληλος στο γραφείο
πατεντών της Βέρνης έπρεπε να «αγοράσει»
ολόκληρη την γνώση των φυσικών
επιστημών που προηγήθηκε της Θεωρίας
της Σχετικότητας; Η κοινοκτημοσύνη της
γνώσης δημιουργεί μακροπρόθεσμα πρόοδο
και όχι η περίφραξή της πληροφορίας με
συστήματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Η πνευματική ιδιοκτησία τραυματίζει
θανάσιμα και την κοινωνική συνοχή. Στην
βιομηχανική εποχή η κινητικότητα των
ατόμων μεταξύ των τάξεων βασίστηκε στην
παιδεία, δηλαδή στην δωρεάν απόκτηση της
πληροφορίας. Ο γιος ενός κολίγου
μπορούσε να ξεφύγει από την μοίρα του
δια της ελεύθερης διατιθέμενης στην
κοινωνία γνώσης, και πολλοί το έκαναν. Σε
μια μελλοντική κοινωνία της γνώσης και
με ένα αυστηρό σύστημα επιβολής της
πνευματικής ιδιοκτησίας (αν μπορεί ποτέ
αυτό να υπάρξει) και με την διαρκή
εκμηχάνιση όλων των άλλων εργασιών, ο
γιος του κολίγου δεν θα μπορεί ούτε να
κολίγος παραμείνει, αλλά ούτε να ελπίζει
σε επαγγελματική άνοδο να γίνει δηλαδή
εργάτης της γνώσης αφού δεν θα έχει τα
χρήματα να «αγοράσει» την γνώση που
προαπαιτείται γιʼ αυτή την
επαγγελματική άνοδο.
Η πνευματική ιδιοκτησία είναι κομβική
στη νέα εποχή. Δημιουργεί πλούτο και
διαιωνίζει και την φτώχεια, φτιάχνει
επιχειρηματικές ευκαιρίες και
γονατίζει την πρόοδο, είναι «ένα λάθος
επίθετο για ένα λάθος ουσιαστικό», όπως
έγραψε παλιότερα ο αμερικανός
διπλωμάτης Χάρλαν Κλίβελαντ.
