Πίσω στο ευρετήριο

 Εμπόριο ελπίδας στο ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το ανεξέλεγκτο φαρμακευτικό εμπόριο στο Internet σίγουρα δεν ικανοποιεί την ιατρική δεοντολογία. Ικανοποιεί όμως το αίτημα των ασθενών για πρόσβαση (και μάλιστα φθηνή) σ' ένα φάρμακο που αποδεδειγμένα ασκεί αντικαρκινική δράση. Ποιες είναι οι ελπιδοφόρες υποσχέσεις του DCA και ποιες οι σκοτεινές πλευρές της διαχείρισής του

«Πάσχω από μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονος. Θέλω να δοκιμάσω το DCA. Αυτή τη στιγμή ακολουθώ πρόγραμμα χημειοθεραπειών το οποίο φαίνεται αποτελεσματικό. Αρχικά, σκέφτηκα να περιμένω και να αρχίσω τη λήψη του DCA όταν θα τελείωνε η χημειοθεραπεία, αλλά όλο και περισσότερο σκέφτομαι τώρα να ξεκινήσω παράλληλα τη λήψη». Τα λόγια αυτά ανήκουν, όπως προφανώς καταλάβατε, σε έναν ασθενή με καρκίνο. Θα υποθέτατε προφανώς ότι απευθύνονται στον θεράποντα γιατρό του. Και όμως, ο ασθενής αυτός, όπως δυστυχώς και αρκετοί άλλοι, εκφράζει τον προβληματισμό του ο οποίος αποτελεί κυριολεκτικώς ζήτημα «ζωής και θανάτου» σε ένα φόρουμ νοσούντων από καρκίνο οι οποίοι ακολουθούν ουσιαστικώς «αυτο-θεραπεία» με ένα φάρμακο που πωλείται μέσω Internet χωρίς να έχει επίσημη ένδειξη για τον καρκίνο! Μπορεί να μοιάζει με θέατρο του παραλόγου, αποτελεί όμως τους τελευταίους μήνες απτή - ή μάλλον ηλεκτρονική - πραγματικότητα, την οποία βιώνουν ολοένα και περισσότεροι απελπισμένοι ασθενείς, μεταξύ των οποίων όπως πληροφορηθήκαμε και τουλάχιστον δέκα Ελληνες, έχοντας ακουμπήσει τις ελπίδες τους στην ιστοσελίδα που δημιούργησε ένας Αμερικανός με ιταλικές ρίζες, ο Τζιμ Τασάνο, και παίζοντας έτσι τη ζωή τους κορόνα - γράμματα.

Επικίνδυνη δικτυακή αγορά

Οι ασθενείς που έχουν καταφύγει στη διαδικτυακή αγορά του φαρμάκου dichloroacetate ή DCA γνωρίζουν ότι το προϊόν παρασκευάζει ο ίδιος ο Τασάνο ο οποίος παραδέχεται μάλιστα ότι δεν είναι καν γιατρός! Θέτουν έτσι σε πιθανό κίνδυνο τον εαυτό τους αλλά και την τύχη ενός φαρμάκου πολλά υποσχόμενου, όπως δείχνουν οι μελέτες του έλληνα καθηγητή του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα στον Καναδά Ευ. Μιχελάκη που το έφερε πρόσφατα στο προσκήνιο. Διότι τα επιστημονικά στοιχεία μαρτυρούν ότι το DCA μπορεί να αποτελέσει μια ημέρα αληθινό «όπλο» στη φαρέτρα των ειδικών κατά του καρκίνου, όταν όμως θα έχει περάσει από τις απαραίτητες κλινικές δοκιμές και θα έχει αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα αλλά και οι παρενέργειές του στον άνθρωπο.

Το ηλεκτρονικό... εμπόριο της ελπίδας δεν κάνει τίποτε άλλο από το να στερεί την πραγματική ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους που θα ωφεληθούν αν το DCA λάβει την έγκριση για κυκλοφορία με ένδειξη τον καρκίνο στον άνθρωπο, σημείωσε μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Μιχελάκης. Οσο σκληρό και αν ακούγεται, η ανεξέλεγκτη, χωρίς παρακολούθηση γιατρού και με χορήγηση δοσολογιών που συζητούνται σε ένα φόρουμ, χρήση του φαρμάκου από μερικές εκατοντάδες άτομα, αν και μπορεί πράγματι να θεωρείται από τους ίδιους η ύστατη λύση, ίσως σημάνει και το άδοξο τέλος μιας θεραπείας που μια μέρα θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά εκατομμύρια ανθρώπους...

Το DCA μπορεί να λάβει στο μέλλον μια θέση μεταξύ των θεραπειών για τον καρκίνο - το πιθανότερο είναι ότι θα χορηγείται σε συνδυασμό με τη συμβατική χημειοθεραπεία ενισχύοντας τη δράση της και μειώνοντας έτσι την ανάγκη χορήγησης μεγάλων δόσεων των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Αυτό έδειξε στις αρχές του έτους η δημοσίευση στο «Cancer Cell» έρευνας του καθηγητή Μιχελάκη και της ομάδας του που έκανε τον γύρο του κόσμου («Το Βήμα» 18.1.07, σελ. Α9). Σύμφωνα με αυτήν το συγκεκριμένο φάρμακο το οποίο δεν αποτελεί καινούργιο μόριο - χορηγείται εδώ και δεκαετίες σε άτομα με σπάνια κληρονομική μεταβολική νόσο και δεν προστατεύεται από πατέντα - φάνηκε να έχει σημαντικές αντικαρκινικές ιδιότητες τόσο σε πειράματα που έγιναν σε κύτταρα στο εργαστήριο όσο και σε ποντίκια.

Για το πλατύ κοινό, λοιπόν, όλα ξεκίνησαν με τη συγκεκριμένη δημοσίευση η οποία έγινε στις 17 του περασμένου Ιανουαρίου. Τότε το DCA στέφθηκε «πρωταγωνιστής» για τους πολλούς - το μόριο που έχει χαμηλό κόστος και το οποίο από χημικής απόψεως είναι ανάλογο του οξικού οξέος δεν κυκλοφορεί στα φαρμακεία αλλά έχει εγκριθεί για νοσοκομειακή χρήση στους συγκεκριμένους ασθενείς τα τελευταία 30 χρόνια.

«Μαχαιριά» στην κυτταρική αθανασία

Τι έδειξε η μελέτη του καθηγητή Μιχελάκη και των συνεργατών του; Με λίγα λόγια, ότι το φάρμακο αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση διαφορετικών μορφών καρκίνου καθώς αναστέλλει μια ζωτικής σημασίας ικανότητα των καρκινικών κυττάρων οδηγώντας τα στον θάνατο, χωρίς μάλιστα να «πλήττει» τα υγιή κύτταρα. Το DCA δρα στα μιτοχόνδρια (πρόκειται για τα «εργοστάσια παραγωγής ενέργειας» των κυττάρων). Στα καρκινικά κύτταρα η λειτουργία των μιτοχονδρίων μεταβάλλεται, γεγονός που επί έτη εθεωρείτο αποτέλεσμα της κακοήθους εξαλλαγής τους. Οπως όμως φαίνεται τελικώς, η αλλαγή της λειτουργίας των μιτοχονδρίων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την απόκτηση της καρκινικής ταυτότητας των κυττάρων αφού τους χαρίζει «αθανασία» - σημειώνεται ότι η παρατήρηση σχετικά με την ιδιότητα αυτή των καρκινικών κυττάρων είχε γίνει ήδη από τη δεκαετία του 1930 από τον γερμανό χημικό και γιατρό Otto Heinrich Warburg, ωστόσο ως πρόσφατα δεν είχε αξιοποιηθεί.

Τι συμβαίνει όμως ακριβώς με τη λειτουργία των μιτοχονδρίων στα καρκινικά κύτταρα; Για να δώσουμε την απάντηση πρέπει αρχικώς να δούμε το τι συμβαίνει στα φυσιολογικά κύτταρα σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των «εργοστασίων» αυτών που παράγουν ενέργεια. Υπό κανονικές συνθήκες, λοιπόν, η παραγωγή ενέργειας βασίζεται στην ύπαρξη οξυγόνου προκειμένου να είναι αποτελεσματική. Οταν δεν υπάρχει επάρκεια οξυγόνου τότε τίθεται σε λειτουργία μια άλλη διαδικασία παραγωγής ενέργειας η οποία όμως είναι λιγότερο αποτελεσματική - ονομάζεται γλυκόλυση και αφορά διάσπαση της γλυκόζης που λαμβάνει χώρα στο κυτταρόπλασμα, στο υλικό όπου «κολυμπούν» τα κυτταρικά οργανίδια. Οπως φαίνεται, τα καρκινικά κύτταρα επιλέγουν τη συγκεκριμένη λιγότερο αποτελεσματική διαδικασία παραγωγής ενέργειας ακόμη και όταν έχουν αρκετό οξυγόνο - φαινόμενο που ονομάζεται «παράδοξο του Warburg». Για να εννοήσει κανείς τη σημασία της γλυκόλυσης αλλά και τη σύνδεσή της με τον καρκίνο, αρκεί να σημειωθεί ότι η μέτρησή της είναι αυτή που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση του καρκίνου μέσω της ευρέως πλέον διαδεδομένης απεικονιστικής μεθόδου της Τομογραφίας Εκπομπής Ποζιτρονίων (Positron Emission Tomography, ΡΕΤ scan).

Μείωση των όγκων

Η έρευνα, λοιπόν, του καθηγητή Μιχελάκη και των συνεργατών του έκανε μια πάγια άποψη των ερευνητών που μελετούν τον καρκίνο να καταρρεύσει: και αυτό, διότι ενώ πιστευόταν ότι τα καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιούν αναγκαστικά τη διαδικασία της γλυκόλυσης λόγω του ότι τα μιτοχόνδριά τους εμφανίζουν βλάβες και δεν είναι ικανά να παράγουν πλέον ενέργεια, τα αποτελέσματα του «Cancer Cell» απέδειξαν ότι οι βλάβες των μιτοχονδρίων μπορούν να αναστραφούν. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Για να εννοήσουμε τη σημασία του πρέπει να αναφέρουμε ένα άλλο βασικό «καθήκον» που επιτελούν τα μιτοχόνδρια: ενεργοποιούν την αποκαλούμενη απόπτωση, τη διαδικασία «αυτο-καταστροφής» των κυττάρων όταν εμφανίζουν βλάβες. Κανονικά, λοιπόν, τα καρκινικά κύτταρα θα έπρεπε να πεθαίνουν. Αυτά όμως, απενεργοποιώντας τα μιτοχόνδρια, επιτυγχάνουν να παραμένουν στη ζωή με αποτέλεσμα να γίνονται τα κυρίαρχα. Οταν με τη συμβολή του DCA τα μιτοχόνδρια επαναδραστηριοποιούνται, αρχίζουν και πάλι τη διαδικασία της απόπτωσης οδηγώντας στην «εξολόθρευση» των καρκινικών κυττάρων. Ουσιαστικώς, λοιπόν, το DCA στερεί από τα καρκινικά κύτταρα την «αθανασία» μέσω της επαναφοράς της λειτουργίας των μιτοχονδρίων στα φυσιολογικά επίπεδά της.

Το πόσο «θνητά» γίνονται με την παρέμβαση του DCA τα καρκινικά κύτταρα προέκυψε και έπειτα από πειράματα του έλληνα καθηγητή και των συνεργατών του σε καρκινικά κύτταρα του μαστού, του πνεύμονος καθώς και σε κύτταρα γλοιοβλαστώματος (σπάνιος και άκρως επιθετικός καρκίνος των νευρογλοιακών κυττάρων), αλλά και σε ποντίκια με ανθρώπινο καρκίνο του πνεύμονος. Στις κυτταρικές καλλιέργειες η προσθήκη του DCA οδήγησε στην εξόντωση των καρκινικών κυττάρων. Η δε χορήγησή του στα πειραματόζωα έβαλε «φρένο» στην ανάπτυξη των όγκων του πνεύμονος μέσα σε μόλις μία εβδομάδα, ενώ τρεις μήνες αργότερα οι όγκοι είχαν το μισό μέγεθος σε σύγκριση με εκείνους των ποντικών που δεν έλαβαν τη θεραπεία. Και άλλα πειραματικά φάρμακα έχουν δώσει τέτοιου είδους αποτελέσματα. Ωστόσο η συγκεκριμένη θεραπεία εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των «αντιπάλων» της: δεν πλήττει τα υγιή κύτταρα παρά μόνο τα καρκινικά, είναι δοκιμασμένη ήδη σε ανθρώπους μέσω της πολυετούς χορήγησής της σε ασθενείς, γεγονός που μαρτυρεί ότι έχει δείξει ως έναν βαθμό τις παρενέργειές της, λαμβάνεται από του στόματος, διεισδύει εύκολα στους ιστούς και έχει παράλληλα χαμηλό κόστος. Δεν είναι τυχαίο ότι δεδομένων όλων αυτών των χαρακτηριστικών, το «Newsweek» έγραψε σχετικά με το DCA ότι «αν υπήρχε μαγική σφαίρα, θα ήταν κάτι σαν το dichloroacetate».

Βιομηχανική απροθυμία

Βέβαια, ακόμη και αν χαρακτηρίζαμε έτσι το φάρμακο - αν και οι ειδικοί όπως ο κ. Μιχελάκης αναφέρουν ότι «θαυματουργά» φάρμακα κυρίως σε ό,τι αφορά τον καρκίνο μάλλον δεν υπάρχουν -, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν θα συμφωνούσαν. Για ποιον λόγο; Η απάντηση περιέχει τη λέξη-«κλειδί» στη γλώσσα των φαρμακοβιομηχανιών: πατέντα. Ουσιαστικώς το DCA αποτελεί ένα μόριο χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φαρμακοβιομηχανία δεδομένου ότι κυκλοφορεί πολλά χρόνια και δεν προστατεύεται από πατέντα. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Καμία εταιρεία δεν έχει ασχοληθεί με το να ζητήσει έγκριση για πώλησή του σε ευρεία κλίμακα. Για τον λόγο αυτόν, μετά τα θεαματικά τουλάχιστον στα πειραματόζωα αποτελέσματα, ο κ. Μιχελάκης βρίσκεται αυτή τη στιγμή, όπως ανέφερε στο «Βήμα», σε διαδικασία έγκρισης από την αρμόδια αρχή του Καναδά για διεξαγωγή δικών του κλινικών δοκιμών του φαρμάκου σε ανθρώπους. «Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς θα ξεκινήσουν, πιθανώς μέσα στους επόμενους μήνες, δεδομένου ότι αυτού του είδους οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες. Εχουμε πάντως διαφορετικά πρωτόκολλα: ένα που θα αφορά διάφορους τύπους συμπαγών όγκων, άλλο ένα που θα αφορά συγκεκριμένα το γλοιοβλάστωμα. Υπάρχουν και κάποιες μορφές τις οποίες δεν θα περιλάβουμε στις δοκιμές, καθώς η συγκεκριμένη δράση του DCA μαρτυρεί ότι δεν θα ανταποκρίνονταν στη θεραπεία: πρόκειται για μορφές όπως τα σαρκώματα, τα λεμφώματα, οι λευχαιμίες».

Ο κ. Μιχελάκης τονίζει ότι μόνο οι κλινικές δοκιμές θα δείξουν την πραγματική διάσταση της προσφοράς της θεραπείας στον άνθρωπο. Γνωρίζει άλλωστε καλύτερα από τον καθένα, ότι μόλις το 5% των φαρμάκων για τον καρκίνο τα οποία έχουν περάσει με επιτυχία τα πειράματα στα ζώα λαμβάνει τελικώς έγκριση κυκλοφορίας για τον άνθρωπο, αφού το υπόλοιπο 95% αποδεικνύεται αναποτελεσματικό ή και επικίνδυνο.

Ο «καουμπόης»

Αυτή την κυριολεκτικώς ζωτικής σημασίας γνώση όμως δεν φαίνεται να έχει ο Τζιμ Τασάνο, ένας Αμερικανός με ρίζες στην Ιταλία ο οποίος είναι ιδιοκτήτης μιας εταιρείας στην Καλιφόρνια με ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: από απολυμάνσεις ως πωλήσεις αξεσουάρ για κατοικίδια και προηγμένων κατσαβιδιών. Ο άνθρωπος αυτός ήλθε για πρώτη φορά σε επαφή με το DCA, όταν αναζητούσε εναλλακτικές θεραπείες προκειμένου να βοηθήσει έναν ετοιμοθάνατο από καρκίνο φίλο του που του δίδασκε χορό. Αρχικώς παρήγγειλε το φάρμακο από κάποιες εταιρείες - είναι αρκετές οι εταιρείες στις ΗΠΑ που το προμηθεύουν - και στη συνέχεια συνεργάστηκε με έναν γνωστό του που γνώριζε χημεία και φαρμακευτική και άρχισε τη δική του παραγωγή. Ο ίδιος σε επαφή που είχαμε μαζί του υποστήριξε ότι η κίνησή του αυτή ήταν για το κοινό καλό - η παραγωγή βέβαια ενός φαρμάκου προς πώληση, όσο φθηνό και αν είναι αυτό, αποτελεί, όπως και αν θέλει να το ονομάσει ο Τασάνο, μια επιχείρηση με στόχο την εμπορική εκμετάλλευση...

Η ιστορία που μένει να φανεί αν θα έχει αίσιο τέλος - αν και αυτές οι «αγαστές» πρωτοβουλίες δημιουργούν εμπόδια στο «happy end» για εκατομμύρια αρρώστους - δεν τελειώνει εδώ. Ο Τασάνο δημιούργησε δύο ιστοσελίδες. Η πρώτη εξ αυτών (thedcasite. com) παρέχει πληροφορίες για το DCA ενώ επίσης περιλαμβάνει ένα «chatroom» στο οποίο οι ασθενείς ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τη νόσο τους αλλά και την πορεία τους με τη λήψη του DCA - όσο απίστευτο και αν φαίνεται εκατοντάδες άνθρωποι λαμβάνουν το φάρμακο, οι περισσότεροι χωρίς να το έχουν αναφέρει καν στον θεράποντα γιατρό τους, σε δοσολογίες που υπολογίζονται κατά προσέγγιση με βάση κάποια στοιχεία που παρατίθενται στο site. Η δεύτερη ιστοσελίδα (buydca. com) αποτελεί και την «πηγή» για πρόσβαση στο φάρμακο. Εκεί πωλείται το προϊόν του Τασάνο, το οποίο αναφέρεται ότι είναι ασφαλές και παρουσιάζει μεγάλη καθαρότητα. Αυτά σύμφωνα με τον παρασκευαστή του, καθώς το φάρμακο δεν έχει περάσει από τον έλεγχο της αρμόδιας Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (Food and Drug Administration, FDA). Μα πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό, θα σκεφτόταν κάποιος. Ο επιχειρηματίας Τασάνο σκέφτηκε τον έξυπνο τρόπο τού να παρουσιάζει στην ιστοσελίδα το φάρμακο ως σκεύασμα για κτηνιατρική χρήση - τα κτηνιατρικά φάρμακα δεν χρειάζεται να έχουν λάβει ειδική έγκριση της FDA. Το... κτηνιατρικό αυτό φάρμακο αγοράζουν ήδη από τον Τασάνο εκατοντάδες ασθενείς με καρκίνο για ιδία χρήση - εκτιμάται ότι ξεπερνούν τους 400 - μεταξύ των οποίων, όπως ανέφερε ο ίδιος ο Τασάνο στο «Βήμα», περισσότεροι από δέκα Ελληνες. Ο κ. Μιχελάκης μιλώντας στο «Βήμα» σημείωσε ότι γρήγορα αποκαλύφθηκε το τι πραγματικά συνέβαινε με την ιστοσελίδα του Τασάνο. «Καλούσαν στο Πανεπιστήμιο ασθενείς οι οποίοι ρωτούσαν τι δόση DCA έπρεπε να λάβει το κατοικίδιό τους που ήταν... 80 ή 90 κιλά. Δεν ήταν δύσκολο να καταλάβουμε ότι ήθελαν να μάθουν τις σωστές δόσεις για λήψη από ανθρώπους».

Ποιος μπορεί να περιμένει;

Σε ερώτηση που υποβάλαμε στον Τασάνο σχετικά με το αν θα έπρεπε να αναμένει τις κλινικές δοκιμές και την έγκριση της FDA όπως συμβαίνει με όλα τα φάρμακα προτού αρχίσει να πωλεί το DCA σε ανθρώπους - καθώς μόνο έτσι θα αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα αλλά και η ασφάλειά του - εκείνος απάντησε ότι «είναι πιθανόν η έγκριση της FDA να μην έλθει ποτέ. Το κόστος έγκρισης ενός φαρμάκου μπορεί να αγγίξει το ένα δισ. δολάρια χωρίς καμία εγγύηση έγκρισης. Πόσα χρόνια θα χρειαστούν; Ποιος θέλει να περιμένει, Ποιος μπορεί να περιμένει; Το DCA δεν είναι το μόνο απλό, φθηνό φάρμακο-θαύμα για τον καρκίνο το οποίο δεν προστατεύεται από πατέντα. Τα άλλα απλώς τελικώς ξεχάστηκαν. Αυτό δεν θα συμβεί τώρα με το DCA». Συνέχισε λέγοντας ότι το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Αν ένας ασθενής τελικού σταδίου επιθυμεί να δοκιμάσει κάτι για να σώσει τη ζωή του και η προσπάθειά του αυτή δεν παρεμβαίνει στα δικαιώματα ενός άλλου ανθρώπου, τι δικαίωμα έχει ο οποιοσδήποτε, η οποιαδήποτε κυβέρνηση να τον σταματήσει;».

Αν και στο πρώτο άκουσμά της αυτή η άποψη μπορεί να μοιάζει σωστή, ίσως χρειάζεται μια πιο ψύχραιμη ματιά. Αν όλα όσα αναφέρει ο Τασάνο είναι σωστά, τότε προφανώς δεν θα έπρεπε να υπάρχουν κανόνες που διέπουν τις διαδικασίες έγκρισης φαρμάκων. Αυτοί για να υπάρχουν και για να γίνονται μάλιστα ολοένα και αυστηρότεροι προφανώς έχουν κάποιον λόγο ύπαρξης (ακόμη και αν δεχθούμε ότι το όφελος μπορεί να παίζει κάποιον ρόλο που θα αφήσει εκτός «νυμφώνος» ένα φθηνό φάρμακο για τον καρκίνο για λόγους που σχετίζονται με τα συμφέροντα των εταιρειών).

Ο κ. Μιχελάκης παραδέχεται ότι ο χειρισμός που έγινε στα πράγματα μετά τη δημοσίευση του άρθρου που έδειχνε τις δυνατότητες του DCA ίσως λειτούργησε ως «μπούμερανγκ». «Προσπαθήσαμε με στόχο να δώσουμε τελικώς στο κοινό ένα φθηνό φάρμακο για τον καρκίνο να μην εμπλακούμε με φαρμακευτικές εταιρείες. Ισως αυτό όμως στοίχισε την εμφάνιση ανθρώπων που ακριβώς για αυτόν τον λόγο νιώθουν ότι έχουν τη δύναμη να κινούνται ανεξέλεγκτα. Πιστεύω πάντως ότι, ακόμη και αν αυτό το φάρμακο δεν έχει τελικώς καλή πορεία, δίνει σε όλους μας ένα μάθημα σχετικά με το πώς πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον».

Η αυγή μιας νέας εποχής;

 
Ο καθηγητής, πάντως, παρά τις πρακτικές δυσκολίες που εμφανίζονται αυτή τη στιγμή, δηλώνει ότι πιστεύει στο συγκεκριμένο φάρμακο. «Ανεξαρτήτως των δυσκολιών, θεωρώ ότι έχει μεγάλη επιστημονική αξία. Στοχοποιεί τον μεταβολισμό του καρκίνου, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Και δεν αποτελεί όλο αυτό προσωπική υπόθεση, είναι μια υπόθεση με επιστημονικό βάρος». Πράγματι, όπως αποδεικνύεται, η δυναμική της νέας προσέγγισης είναι σημαντική. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε και η έγκριτη επιθεώρηση «Science» δημοσίευσε πριν από περίπου ενάμιση μήνα - λίγους μήνες μετά την αρχική δημοσίευση στο «Cancer Cell», κάτι που συμβαίνει σπάνια σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα - άρθρο σχετικά με τη συγκεκριμένη προσέγγιση υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Η αυγή μιας νέας εποχής;». Στο άρθρο αυτό περιγράφεται η προσέγγιση καθώς και οι μελέτες που διεξάγονται προς αυτή την κατεύθυνση χαρακτηρίζοντας τα αποτελέσματά τους ενδιαφέροντα και προκλητικά από επιστημονικής απόψεως.

«Τι έχω να χάσω;» προφανώς αναρωτιούνται οι ασθενείς που καταφεύγουν στο μη εγκεκριμένο για τον καρκίνο φάρμακο, κυρίως αν η νόσος τους βρίσκεται σε τελικό στάδιο (αυτό βέβαια δεν συμβαίνει πάντα καθώς η αναζήτηση στο φόρουμ των ασθενών μας έδειξε ότι ορισμένοι από αυτούς μόλις διαγνώστηκαν και δεν έχουν καν καταφύγει στις συμβατικές θεραπείες!). Η πικρή αλήθεια είναι ότι μπορούν, σύμφωνα με τους ειδικούς, να χάσουν τη ζωή που τους απομένει και μαζί με αυτήν την ευκαιρία να σώσουν στο μέλλον τις ζωές πολλών άλλων συμπασχόντων τους...

Εμπειρίες-μαρτυρίες των ίδιων των ασθενών

Οποιος μπει και «περιδιαβάσει» για λίγο το φόρουμ των ασθενών ή των δικών τους ανθρώπων όπου περιγράφεται η εμπειρία τους - καλή ή και κακή αρκετές φορές - με το DCA πιστεύουμε ότι θα αισθανθεί το λιγότερο συγκλονισμένος, όπως συνέβη και σε εμάς. Η αγωνία αυτών των ανθρώπων για επιβίωση είναι το στοιχείο που υπερτερεί, όπως εκφράζεται μέσα από τα λόγια τους, μέσα από αυτά τα ημερολόγια της πορείας της ασθένειας και της - αντικειμενικά αδιανόητης, σύμφωνα με οποιονδήτε όχι μόνο ειδικό αλλά εν γένει λογικό άνθρωπο - απόπειρας «αυτοθεραπείας». Η αγωνία όμως και η απελπισία, όπως όλοι ξέρουμε, αποτελούν τους χειρότερους συμβούλους. Νομίζουμε ότι, αντί για περαιτέρω σχόλια, η παράθεση κάποιων τμημάτων αυτών των εμπειριών που περιέχονται στην ιστοσελίδα που δημιούργησε ο Τασάνο μιλάει από μόνη της:

* «Παρενέργειες του DCA. Αρχισα να χρησιμοποιώ το DCA για καρκίνο του μαστού με μεταστάσεις στα οστά και στους πνεύμονες πριν από 19 ημέρες. Μίλησα με αρκετούς γιατρούς αλλά κανένας δεν δέχθηκε να συνταγογραφήσει ούτε να είναι υπεύθυνος για την παρακολούθησή μου, οπότε είμαι μόνη σε αυτό. Λαμβάνω 25 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Παράλληλα ξεκίνησα θεραπεία με αιθέρια έλαια και προσπαθώ να ανακαλύψω ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειες από τα έλαια και ποιες από το DCA. Εχει κανένας εμφανίσει στομαχικές διαταραχές ή έστω γενική εξάντληση και αδιαθεσία; Πόσο συχνοί είναι οι τρόμοι; Αισθάνεται κανένας περισσότερο πόνο στα σημεία των όγκων; Η ελπίδα μου σε αυτό το κυνήγι του DCA είναι να μη νιώθω σαν να παίρνω χημειοθεραπεία αλλά όσο περισσότερο το λαμβάνω τόσο πιο κουρασμένη αισθάνομαι».

* «Εχει κανείς παρατηρήσει σοβαρές παρενέργειες που να περιλαμβάνουν αδυναμία, σύγχυση, αποπροσανατολισμό, απώλεια συντονισμού, ζάλη και παράνοια κατά τη χρήση DCA; Αυτά αντιμετωπίσαμε εμείς με τη λήψη DCA, ημερήσια δόση 25 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Χρησιμοποίησα DCA για ζώα (παρά την αντίθετη ένδειξη) προσπαθώντας να αντιμετωπίσω ένα λέμφωμα non-Hodgkin, τύπου Β, στη σύζυγό μου. Εμφανίστηκε ελαφρά συρρίκνωση των εμφανών όγκων αλλά πριν από την πάροδο μιας εβδομάδας άρχισε να παρουσιάζει λήθαργο και σύγχυση. Επειτα από δύο εβδομάδες σταματήσαμε τη λήψη καθώς τα συμπτώματα έγιναν αφόρητα. Η σύζυγός μου εμφάνισε απώλεια συντονισμού και αποπροσανατολισμό, πρόβλημα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, πρόβλημα στον λόγο. Ακόμη και μετά τη διακοπή λήψης του DCA τα συμπτώματα φάνηκε να χειροτερεύουν, με αποτέλεσμα να γίνει παρανοϊκή, να έχει παραισθήσεις. Υστερα από τρεις εβδομάδες (μία εβδομάδα μετά τη διακοπή λήψης του DCA) μετέφερα τη σύζυγό μου στο νοσοκομείο. Τώρα βρίσκεται στο νοσοκομείο εδώ και μία εβδομάδα και σταδιακά επανέρχεται. Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των φαρμάκων που έλαβε για τον καρκίνο πριν από τη συγκεκριμένη θεραπεία υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τον πραγματικό ένοχο για την κατάστασή της. Με αυτό συμφωνεί και ο ένας γιατρός, ενώ ο άλλος λέει ότι φταίει σίγουρα το DCA».

* «Είμαι 78 ετών. Οι γιατροί υποψιάζονται ότι πάσχω από καρκίνο του προστάτη, ωστόσο αρνήθηκα να υποβληθώ σε βιοψία. Λαμβάνω DCA σε δόση περίπου 10-15 mg/κιλό σωματικού βάρους επί δύο εβδομάδες και αμέσως παρατήρησα βελτίωση στην κατάστασή μου. Τώρα αισθάνομαι μικρότερη ανάγκη για ύπνο. Ως τώρα η εμπειρία ήταν καλή. Σε μερικές εβδομάδες θα υποβληθώ σε εξέταση και μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου αλλά ήθελα να δοκιμάσω αυτό το φάρμακο πρώτα, προτού η εικόνα γίνει ασαφής εξαιτίας λήψης άλλων θεραπειών».

* «Αγαπητά μέλη του φόρουμ,

Είμαι από τη Γερμανία και πιθανώς, όπως όλοι σας, παρήγγειλα DCA από τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Ο πατέρας μου διαγνώστηκε με γλοιοβλάστωμα (στάδιο 4) τον Δεκέμβριο του 2006. Ο όγκος του δεν μπορούσε να αφαιρεθεί εξαιτίας του σημείου όπου βρισκόταν (ακριβώς στον κινητικό φλοιό του εγκεφάλου). Ξεκινήσαμε ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία τον Ιανουάριο και ο πατέρας μου δεν εμφάνισε πολλές παρενέργειες, γεγονός που μας χαροποίησε. Τέσσερις-πέντε εβδομάδες όμως μετά την έναρξη των θεραπειών τα συμπτώματα χειροτέρευσαν. Η μαγνητική τομογραφία έδειξε ότι ο όγκος έγινε σχεδόν τριπλάσιος. Ετσι σταματήσαμε τις θεραπείες τον Φεβρουάριο.

Ξεκινήσαμε το DCA στις 20 Απριλίου. Μία εβδομάδα αργότερα ο πατέρας μου έγινε πολύ καλύτερα, εν μια νυκτί, θα έλεγε κάποιος. Στην αρχή δεν το πιστεύαμε, τώρα όμως η κατάστασή του είναι σταθερή για περισσότερο από τρεις εβδομάδες και ίσως δείχνει και μια μικρή βελτίωση. Και ο γιατρός του βλέπει βελτίωση. Δεν γνωρίζει ότι παίρνουμε το φάρμακο, αλλά μάλλον θα του το πούμε την επόμενη φορά που θα επισκεφθεί τον πατέρα μου». Αυτά τα μικρά αποσπάσματα από τις εμπειρίες, άλλες θετικές και άλλες όχι, των ασθενών του φόρουμ δεν αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση. Οπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, ούτε τα θετικά του DCA ούτε τα αρνητικά του μπορούν να αποδειχθούν με βεβαιότητα μέσα από ένα site όπου ανταλλάσσονται πληροφορίες χωρίς να υπάρχει η παρακολούθηση ειδικού. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να έχουν εμπεριστατωμένη πληροφόρηση σχετικά με το DCA στην ιστοσελίδα που έχει δημιουργηθεί στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα για τον συγκεκριμένο σκοπό: www.depmed. ualberta.ca/dca. Παράλληλα στο Πανεπιστήμιο υπάρχει ειδική τηλεφωνική γραμμή στην οποία δίνονται απαντήσεις για το DCA - ήδη χιλιάδες άτομα έχουν απευθυνθεί σε αυτήν: 001-780-4922604.

Αυτή την κλινική δοκιμή ποιος θα την άνει;

Οπως επισημαίνει ο κ. Ευ. Μιχελάκης, ο οποίος έχει γνώση της επιστημονικής αξίας του DCA, «πράγματι το φάρμακο έχει δοκιμαστεί με τα τόσα χρόνια χορήγησής του και οι αναμενόμενες επιπλοκές του δεν είναι τόσο σοβαρές. Η κύρια παρενέργεια αφορά την περιφερική νευροπάθεια, όπως συμβαίνει όμως σχεδόν με όλες τις χημειοθεραπείες, καθώς το DCA δεν είναι εναλλακτικό φάρμακο, όπως κάποιοι θέλουν να το παρουσιάζουν, αλλά ένα φάρμακο που μπλοκάρει ένα ένζυμο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα χημειοθεραπευτικά φάρμακα. Υπάρχουν όμως και οι μη αναμενόμενες παρενέργειες. Π.χ., με τα αντιορεκτικά φάρμακα είχε παρατηρηθεί κάτι εντελώς αναπάντεχο: πρόκληση πνευμονικής υπέρτασης σε εκείνους που τα ελάμβαναν. Τι θα συμβεί αν μια τέτοια μη αναμενόμενη παρενέργεια εμφανιστεί σε όλους αυτούς τους ασθενείς που λαμβάνουν το φάρμακο μόνοι τους χωρίς να επιβλέπονται στο πλαίσιο μιας καλά μελετημένης κλινικής δοκιμής; Θα μιλούμε τότε για μια επιδημία επιπλοκών που θα είναι ανεξέλεγκτη».

Παράλληλα, κατά τον καθηγητή, ακόμη και αν εξαχθούν θετικά αποτελέσματα μέσα από αυτή την ανταλλαγή πληροφοριών των ασθενών που λαμβάνει χώρα στην ιστοσελίδα του Τασάνο, κανένας δεν θα μπορεί να ξέρει αν οφείλονται στο φάρμακο. «Πολλοί ασθενείς το λαμβάνουν σε συνδυασμό με συμβατική χημειοθεραπεία. Συγχρόνως κανείς δεν γνωρίζει ποιες είναι οι ακριβείς δόσεις αλλά και η καθαρότητα του φαρμάκου που λαμβάνεται. Σε κάθε περίπτωση αυτή η εξέλιξη αποτελεί "τροχοπέδη" στη σωστή διεξαγωγή κλινικών δοκιμών που θα αποδείξουν τι μπορεί να κάνει το φάρμακο στον άνθρωπο. Η εκμετάλλευση καταστρέφει αυτά που έχει καταφέρει η Ιατρική να περάσει στο κοινό: ότι τα φάρμακα για να είναι ασφαλή οφείλουν να περνούν από διαδικασίες αξιολόγησης και έγκρισης».

Σύμφωνα με τον Τασάνο, αυτή τη στιγμή οργανώνεται μια βάση δεδομένων στην οποία θα εισαχθούν τα στοιχεία σχετικά με τους ασθενείς που συμμετέχουν στο chatroom - ιατρικό ιστορικό, δόσεις φαρμάκου, τύπος καρκίνου, πορεία της νόσου - με στόχο «να βοηθήσουμε τους χρήστες και να ενημερώσουμε τους γιατρούς σχετικά με το DCA». Σε πρώτη ανάγνωση ακούγεται σαν μια διαδικτυακή «κλινική δοκιμή», κάτι το πρωτότυπο με καλό και αγαθό σκοπό. Είναι όμως έτσι αν κάποιος κοιτάξει πίσω από τις γραμμές; Την επιστημονική απάντηση δίνει ο κ. Μιχελάκης. «Πολλοί ασθενείς παραπληροφορούνται. Πιστεύουν λανθασμένα ότι συμμετέχουν σε κλινική δοκιμή. Υπάρχουν μάλιστα δύο γιατροί οι οποίοι υποτίθεται ότι επιβλέπουν τα πράγματα μέσω Internet. Δεν πρόκειται όμως για κλινική δοκιμή. Δεν γίνεται υπό την κατάλληλη επίβλεψη, δεν είναι ελεγχόμενη ώστε να αποδειχθούν τα οφέλη αλλά και οι πιθανές, μη αναμενόμενες παρενέργειες από τη λήψη του φαρμάκου».

Η ευθύνη στην πολιτεία

Ο κ. Μιχελάκης παραδέχεται βέβαια ότι πολλές φορές η πολιτεία καθυστερεί τις διαδικασίες διεξαγωγής κλινικών δοκιμών, ακόμη και όταν φαίνεται ότι είναι άκρως σημαντικό να επιταχυνθούν. «Οντως υπάρχει ένα ηθικό δίλημμα σχετικά με τους ανθρώπους που βρίσκονται σε τελικό στάδιο καρκίνου και δεν θα προλάβουν να λάβουν το φάρμακο. Η ευθύνη όμως ανήκει στη συντεταγμένη πολιτεία να επιτρέψει την επιτάχυνση των κλινικών δοκιμών. Δοκιμές που θα είναι όμως καλά σχεδιασμένες και θα διεξάγονται υπό την κατάλληλη επίβλεψη».

Σε κάθε περίπτωση η ιστοσελίδα του Τασάνο μάλλον δεν θα έχει πολύ μεγάλο χρόνο ζωής ακόμη. Ο κ. Μιχελάκης μάς πληροφόρησε ότι ήλθε σε επαφή με την FDA πριν από περίπου έναν μήνα και οι υπεύθυνοι της Υπηρεσίας ανέφεραν ότι διερευνούν ήδη το θέμα και αναμένεται να κινηθούν νομικά εναντίον του επιχειρηματία. Βέβαια και αυτές οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες, όπως και εκείνες της έναρξης κλινικών δοκιμών. Η γραφειοκρατία, ως φαίνεται, δεν γνωρίζει σύνορα, ακόμη και στις περιπτώσεις που είναι άκρως σημαντικό το να μπαίνει στο περιθώριο. Οπως και να έχει, ο ίδιος ο κ. Μιχελάκης σημειώνει ότι «υπάρχουν και θα υπάρχουν και άλλοι σαν τον Τασάνο που θα πωλούν το φάρμακο, χωρίς να γνωρίζουμε όμως τη δόση που λαμβάνουν οι ασθενείς αλλά και την καθαρότητά του. Πάντως πιστεύω ότι όλο αυτό το φαινόμενο του παραεμπορίου του DCA δεν θα κρατήσει για πολύ ακόμη, τουλάχιστον όχι με άτομα που προβάλλονται όπως ο Τασάνο». Το θέμα βέβαια είναι, επειδή θα υπάρχουν πάντα τέτοια φαινόμενα, κραυγαλέα ή πιο κρυφά, το κοινό να μάθει να αυτοπροστατεύεται, ακόμη και όταν αναζητεί λύσεις έχοντας φθάσει στο χείλος της απόγνωσης. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση η αυτοθεραπεία μάλλον δεν αποτελεί αυτοπροστασία.

ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΣΩΛΗ 

 Το Βήμα