Ρόναλντ
Ρέιγκαν: Ένας μεγάλος πολιτικός
Πάσχος
Mανδραβέλης
«Κομουνιστής
είναι εκείνος που διαβάζει Μαρξ και
Λένιν. Αντικομουνιστής εκείνος που τους
καταλαβαίνει». Ένας άνθρωπος που
εκστόμισε αυτή τη ρήση δεν μπορεί να
είναι βλαξ. Μπορεί να είναι εχθρός –και
στην Ελλάδα ο αποθανών πρώην πρόεδρος
των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε πολλούς και
ορκισμένους εχθρούς– αλλά σίγουρα δεν
είναι ανόητος.
Η νεοελληνική μυθολογία θέλει τον
Ρόναλντ Ρέιγκαν ένα δεύτερης διαλογής
ηθοποιό ο οποίος έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ
είτε επειδή στις ΗΠΑ κατοικούν «αμερικανάκια»,
είτε επειδή η πανίσχυρη αμερικανική
ελίτ ήθελε κάποιο αχυράνθρωπο ώστε να
παραπλανά τις μάζες για να κυβερνά
ανενόχλητη. Όσοι ισχυρίζονται τα
παραπάνω έχουν κατά το ήμισυ δίκιο, αλλά
κατά το σημαντικότερο μέρος άδικο. Ο
Ρόναλντ Ρέιγκαν υπήρξε δεύτερης
διαλογής ηθοποιός, αλλά ήταν και μεγάλος
πολιτικός. Σημάδεψε το τέλος του 20ου
αιώνα περισσότερο από καθένα άλλο ηγέτη
του κόσμου. Σε όλα τα επίπεδα.
Στο κοινωνικό πεδίο είναι ο κατ’ εξοχήν
εκφραστής του «συντηρητικού
ριζοσπαστισμού». Μπορεί ο όρος να
ακούγεται αντιφατικός, αλλά η
συντηρητική παλινόρθωση που επέτυχε στα
χρόνια της προεδρίας του ο Ρέιγκαν δεν
είχε προηγούμενο στον δυτικό κόσμο.
Προσέδωσε νέα λάμψη σ’ αυτό που στις ΗΠΑ
ονομάζεται «οικογενειακές αξίες», σε
μια χώρα που είχε ζήσει την μέθεξη των
σίξτις και οτιδήποτε συντηρητικό ήταν
επί των ημερών του ύποπτο. Η κληρονομιά
του ζει μέχρι σήμερα. Κατ’ αρχήν στο
ιδεολογικό πεδίο. Ο συντηρητισμός που
υπήρξε φιλοσοφικό και πολιτικό αποπαίδι
των σύγχρονων ρευμάτων απέκτησε επί
Ρέιγκαν νέα αίγλη. «Οι Ρέιγκαν ήταν ο
θρίαμβος των ταριχευτών» είχε σαρκάσει
παλιά ο αθυρόστομος συγγραφέας κ. Γκόρ
Βιντάλ. Σύμφωνοι, αλλά: θρίαμβος...
Κατά δεύτερον η κληρονομιά του Ρέιγκαν
ζει στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Επί
των ημερών του διορίστηκαν 4 από τους 9
ισόβιους δικαστές. Μαζί με τον ένα που
διορίστηκε επί προεδρίας πατέρα Μπους η
συντηρητική πλειοψηφία του Ανώτατου
αυτού οργάνου διαμορφώνει με τις
αποφάσεις του το κοινωνικό γίγνεσθαι
στην υπερδύναμη. Όλες οι μεγάλες
αποφάσεις στην ηγέτιδα του Δυτικού
κόσμου (π.χ. αμβλώσεις, έρευνα στα
εμβρυϊκά κύτταρα κ.λ.π.) αργά ή γρήγορα
περνούν απ’ αυτό το δικαστήριο. Αυτοί οι
εννιά δικαστές καθορίζουν την
μακροπρόθεσμη πολιτική στο κοινωνικό
πεδίο των ΗΠΑ και κατ’ επέκταση στον
υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Πέντε απ’ αυτούς
πλέον είναι ιδεολογικά παιδιά του
Ρόναλντ Ρέιγκαν.
Στο οικονομικό πεδίο υπήρξαν τα «ριγκανόμικς»
που συνοψίζονται στην ιστορική του
φράση: «το κράτος δεν είναι η λύση στα
προβλήματα της οικονομίας. Το κράτος
είναι το πρόβλημα». Προχώρησε σε
δραστική μείωση των φόρων, και επίσης σε
δραστικές περικοπές του κοινωνικού
κράτους. «Δίνοντας περισσότερα λεφτά
στο κράτος είναι σα να ταΐζεις κάποιο
αδέσποτο», είχε πει στον αμερικανικό ΣΕΒ.
«Αυτό απλώς θα σε ακολουθήσει σπίτι και
θα κάθεται στο πεζούλι ζητώντας
περισσότερο». Τα «ριγκανόμικς» έφεραν
τα πάνω κάτω στην οικονομία. Είχαν όμως
θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Ο
μετέπειτα κεντρικός τραπεζίτης κ. Αλαν
Γκρίσπαν δήλωσε: «Ξέρουμε ότι η προεδρία
του Ρέιγκαν θα έχει την μεγαλύτερη
επίπτωση στην οικονομία από οποιοδήποτε
πρόεδρο της μεταπολεμικής εποχής. Το
πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουμε αν τα
πολύ ισχυρά "συν" θα υπερκεράσουν
τα πολύ ισχυρά "πλην"». Δεδομένο
όμως είναι ότι μετά τα «ριγκανόμικς» οι
ΗΠΑ μπήκαν σε ένα κύκλο μεγάλης
ανάπτυξης.
Στο διεθνοπολιτικό πεδίο είχε την τύχη
να σκάσει η φούσκα της ΕΣΣΔ στα χέρια του.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι η κατάρρευση
των κομμουνιστικών καθεστώτων ήταν
νομοτέλεια. Οι αντιφάσεις αυτού του
συστήματος το οδήγησαν στην καταστροφή
του. Δίκιο έχουν, αλλά κανείς δεν
αμφισβητεί ότι η προεδρία Ρέιγκαν
επιτάχυνε τον εκφυλισμό. Ειδικά –όσο κι
αν αυτό είναι απεχθές– η κλιμάκωση των
αμυντικών δαπανών. Το κόλπο του «πολέμου
των Αστρων» δημιούργησε αλυσιδωτές
αντιδράσεις στην σοβιετική ελίτ με
αποτέλεσμα την κατάρρευση του
κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού.
Υπήρξαν σκιές στην προεδρία Ρέιγκαν;
Πολλές. Τις διαβάσαμε και θα τις
διαβάζουμε σήμερα από τους συνήθεις
Αριστερούς. Υπήρξε το σκάνδαλο Ιράν-Κόντρα,
η επέμβαση στη Γρανάδα, οι αστρολόγοι
της συζύγου της, η αναλγησία που
επέδειξε στα θύματα της
πρωτοεμφανιζόμενης ασθένειας του AIDS,
μέχρι και το ... κέτσαπ στα σχολικά
συσσίτια (θεωρήθηκε ...λαχανικό για να
δικαιολογηθεί η μείωση των κρατικών
δαπανών) κ.ά.
Όπως και να έχει το πράγμα όμως ο
αποθανών πρόεδρος υπήρξε ένας μεγάλος
πολιτικός. Μπορεί να διαφωνήσει κάποιος
με τις πολιτικές του, αλλά δεν μπορεί να
αλλάξει ένα πράγμα. Στις 20 Ιανουαρίου
του 1989 την ημέρα που ο Ρόναλντ Ρίγκαν
έφευγε από τον Λευκό Οίκο, άφηνε πίσω του
ένα τελείως διαφορετικό κόσμο από κείνο
που βρήκε το 1981 όταν ορκίσθηκε 40ος
πρόεδρος των ΗΠΑ.
