Μεταρρυθμίσεις
στην Τουρκία
«Το
μετέωρο βήμα του πελαργού»
Της
Χριστιάννας Λούπα*
Άλλαξε
ο Μιχαλιός που έβαλε τη σκούφια του
αλλιώς; Νομίζω πως η λαϊκή παροιμία
ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωση της
Τουρκίας, που πιεζόμενη από την
Ευρωπαϊκή Ένωση, προσπαθεί να προβεί σε
μεταρρυθμίσεις, που ωστόσο μοιάζουν
μάλλον να κυκλώνουν το πρόβλημα παρά να
το λύνουν, αφού η «μακρά χειρ» του βαθέως
κράτους δεν είναι διατεθειμένη να
επιτρέψει ουσιαστικές αλλαγές σε ένα
γερά ριζωμένο εθνικιστικό κατεστημένο.
Ο
λόγος βέβαια για την αναθεώρηση του
περιώνυμου άρθρου 301 του Τουρκικού
Ποινικού Κώδικα «περί προσβολής του
Τουρκισμού», βάσει του οποίου έχει
καταδικαστεί πλήθος διανοούμενων και
δημοσιογράφων, μεταξύ των οποίων και ο
νομπελίστας Ορχάν Παμούκ και δεν
συνιστά τίποτε άλλο από τροχοπέδη στην
ελευθερία της έκφρασης.
Η επίμαχη αναθεώρηση, η οποία
προκάλεσε εκατέρωθεν αντιδράσεις στη
γειτονική χώρα, συνίσταται στα εξής: η
πράξη παραμένει ποινικά κολάσιμη, δεν
γίνεται όμως λόγος πλέον για προσβολή
του Τουρκισμού, αλλά για προσβολή του
Τουρκικού έθνους, πριν ασκηθεί δίωξη θα
απαιτείται εφεξής άδεια του Υπουργού
Δικαιοσύνης και τέλος η μέγιστη ποινή
που θα επισύρει το αδίκημα μειώνεται από
τρία σε δύο χρόνια φυλάκισης.
Δεν ήταν δύσκολο για το κυβερνητικό
Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης να
περάσει την αναθεώρηση στην
Εθνοσυνέλευση, αφού διαθέτει την
πλειοψηφία, μολονότι κανείς τελικά δεν
είναι ευχαριστημένος. Οι διανοούμενοι
διατείνονται - και μάλλον με το δίκιο
τους - ότι οι αλλαγές είναι αμελητέες, τη
στιγμή που βρίσκονται σε ισχύ άλλες
διατάξεις που περιορίζουν την ελευθερία
της έκφρασης και το Κουρδικό Κόμμα της
Δημοκρατικής Κοινωνίας, μέλη του οποίου
συχνά καταδικάζονται για τις απόψεις
τους, ζητά την πλήρη κατάργηση του
άρθρου.
Το
ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης αφ’
ετέρου, κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι
προδίδει την «ταυτότητα» της χώρας και
ενδίδει στις αξιώσεις της Ε.Ε. να
μεταβάλει το νομικό πλαίσιο που
απαγορεύει στους Τούρκους να
προσβάλλουν το έθνος τους, ενώ ο ηγέτης
του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, χαρακτήρισε τη
μεταρρύθμιση «ιστορικό λάθος».
Σύμφωνα
εξ άλλου με την Έκθεση για την πρόοδο της
Τουρκίας κατά το 2007, που υιοθετήθηκε
πρόσφατα από την Επιτροπή Εξωτερικών
Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
η εισηγήτρια Ολλανδή ευρωβουλευτής
κυρία Ρούιτεν, έθεσε ως βασική
προτεραιότητα την αναθεώρηση του άρθρου
301 και επισήμανε ότι το 2007 αυξήθηκε ο
αριθμός των ατόμων που εκδιώχθηκαν
βάσει νομικών διατάξεων, που επιτρέπουν
αυθαίρετους περιορισμούς της
ελευθερίας της έκφρασης.
Πιστός
στην υπόσχεσή του ότι «το 2008 θα είναι το
έτος των μεταρρυθμίσεων» ωστόσο, ο
κύριος Ερντογάν προέβη στην αναθεώρηση
μία εβδομάδα αργότερα. Μεταξύ άλλων
πάντως, η Ολλανδή εισηγήτρια τόνισε την
ανάγκη δημιουργίας ενός συστήματος
ελέγχων και ισορροπιών, που θα εγγυάται
τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τον
διαχωρισμό κράτους και θρησκείας, αλλά
και την ανεξιθρησκία. Καλεί επίσης την
Τουρκία να απόσχει από κάθε απειλή κατά
γειτονικών χωρών και να επιλύσει όλες
τις διαφορές με ειρηνικό τρόπο, ενώ
επαναλαμβάνει την έκκληση για την
επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής
της Χάλκης.
Με
το ένα πόδι λοιπόν στην Ευρώπη και με το
άλλο στην Ασία, προσπαθεί να ισορροπήσει
η γειτονική χώρα, καταβάλλοντας δειλές
προσπάθειες εκσυγχρονισμού και
παίρνοντας μέτρα που είναι αμφίβολο αν
μπορούν να αφομοιωθούν από έναν
πληθυσμό, που στην πλειοψηφία του
παραμένει αναλφάβητος, που μέσα του έχει
ριζώσει μια νοοτροπία αιώνων και
ποδηγετείται από έναν παντοδύναμο
στρατό.
Όπως
και να ’χει πάντως το πράγμα εμείς
επικροτούμε κάθε μεταρρυθμιστική
προσπάθεια της γείτονος, εξακολουθούμε
όμως να αναρωτιόμαστε, ποια η θέση μιας
χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν την
ίδια ώρα που προβαίνει στην αναθεώρηση,
απαγορεύει δια της βίας για μια ακόμη
χρονιά τον εορτασμό της εργατικής
Πρωτομαγιάς και όταν το 4% μόνον της
επικράτειάς της βρίσκεται στην
ευρωπαϊκή ήπειρο, ενώ το υπόλοιπο 96%
χάνεται στα βάθη της Ανατολής, όπου οι
άνθρωποι ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες
και μάλλον ιδέα δεν έχουν κατά πού
πέφτει η Ευρώπη.
*
Η Χριστιάννα Λούπα είναι δικηγόρος και
συγγραφέας των βιβλίων «Μετά την
Καταστροφή, Σμύρνη – Κατοχή» και «Στους
Δρόμους του Πεπρωμένου»
