Για
τη μνήμη και τη συλλογική μας ταυτότητα
Του
Φάνη Μαλκίδη
Λέκτορα
στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Είναι
ιστορική πλέον αλήθεια, έστω και εάν
αυτό χρειάστηκε αγώνας και προσπάθεια
δεκαετιών για να γίνει αντιληπτό, ότι ο
Ελληνισμός του Πόντου και μαζί μ΄ αυτόν
της Θράκης της Ιωνίας, της Καππαδοκίας
έμεινε στο περιθώριο της συλλογικής μας
μνήμης. Λόγοι γεωπολιτικοί,
ψυχροπολεμικοί, συμφερόντων ξένων με
τον Ελληνισμό επέβαλλαν το ψεύδος, τη μη
αλήθεια, την αμνησία δηλαδή γιατί
αλήθεια σημαίνει μη – λήθη, για τον
Πόντο και το ζήτημά του. Το θαύμα της
συλλογικής συμπεριφοράς, της μουσικής,
της θρησκείας, των συντεχνιών, των
κοινοτήτων και της ανιδιοτελούς
προσφοράς για την
παλιγγενεσία του έθνους, μετατράπηκε σε
εγκατάλειψη των ανθηρών πόλεων του
Πόντου, πρόσφυγες στα έλη του Έβρου, των
Σερρών, του Βόλου,
της Πέλλας, μετανάστευση στη
Γερμανία, στις Η.Π.Α., τον Καναδά, στις
πολυκατοικίες της Αθήνας.
Από
τη δεκαετία του 1920 και μέχρι τα
μέσα της δεκαετίας του 1980, ο Πόντος
ήταν γνωστός μόνο για τη Σέρα,
τον πυρρίχιο και τους χιλιάδες
Πόντιους που συνωστιζόταν αρχικώς
στα λεγόμενα γραφεία μεταναστεύσεως
μικρό δείγμα της εκμετάλλευσής τους- και
μετά στα καράβια και τα άθλια κοινόβια
της Γερμανίας, της Ολλανδίας και
του Βελγίου. Και αυτοί που απέμειναν
πίσω έμειναν να μετρούν γράμματα από
τους μετανάστες τους, να βλέπουν τους
νέους να φεύγουν για το αποκαλούμενο «εθνικό
κέντρο» και να μην επιστρέφουν, τις
καλλιέργειές τους- πολλές απ΄ αυτές
ιδιαίτερης αξίας- να αποδιαρθρώνονται
και να εγκαταλείπονται.
Η
δραστηριοποίηση νέων ανθρώπων,
διανοουμένων, πολιτικών ανθρώπων, σε μία
περίοδο όπου η λέξη Πόντος και ιδιαίτερα
η γενοκτονία ήταν «απαγορευμένη»,
άγνωστη, επανέφερε το χώρο στη
πολιτική αναφορά, στη μνήμη πολλών
ανθρώπων στην Ελλάδα και τον εξωτερικό.
Αυτών που τους καταδίκασαν στην
λησμονιά, τους οδήγησαν στο «σταθμό του
Μονάχου», τους απέκοψαν από την ιστορική
τους πατρίδα, τον πολιτισμό τους, τα
προϊόντα της γης τους. Τότε επανήλθαν οι
συλλογικές αντιπροσωπεύσεις, τα
σωματεία σ΄ όλον τον πλανήτη,
η οργανωμένη
φωνή και προσπάθεια. για την
επαναφορά της μνήμης και κυρίως οι
Πόντιοι διανοούμενοι. Ο αγώνας για τη
επιστροφή του Πόντου και των Ποντίων
στην ιστορία, στο προσκήνιο, στην
πολιτική, υπήρξε δύσκολος, αφού η λήθη, η
αλλοίωση της πραγματικότητας, της
ταυτότητας και η δημογραφική κατάρρευση
είχε επικρατήσει. Αλλά
ακόμη και σήμερα δεν έχει γίνει
κατορθωτή στο μέγιστο βαθμό η επιστροφή
στον Πόντο και στην ιστορία του
αφού κάθε τόσο υπάρχουν σημάδια και
πράξεις, αλλά και παραλείψεις και
ολιγωρίες, που ακυρώνουν τη μεγάλη αυτή
προσπάθεια επαναφοράς.
Η
συλλογική μνήμη των Ποντίων σήμερα,
αποτελεί το μείζων πολιτικό ζήτημα,
αφού θα σημάνει και την νέα προσπάθεια
για την προώθηση του ζητήματος. Καμία
όμως κίνηση δε
θα έχει αποτέλεσμα χωρίς
την ύπαρξη των συνειδητοποιημένων και φορέων
μίας νέας πολιτικής ποντιακής
αναγέννησης υποκειμένων. Υποκείμενα με
ευθύνες έναντι της καταγωγής τους, η
οποία για πολλά χρόνια πολεμήθηκε με
κάθε τρόπο με τελικό στόχο την σιωπή και
την εξαφάνιση, για να αποτελούν οι
Πόντιοι μόνο
ένα λαό μουσείων, φορεσιών, χορών και
τραγουδιών. Ο επόμενος κύκλος, αυτός που
έχει ήδη ξεκινήσει με την έλευση της
νέας χιλιετίας, αποτελεί και μία νέα
προσπάθεια αναγέννησης των Ποντίων για
την επιστροφή στη μνήμη και τη συλλογική
μας ταυτότητα.
*Μέρος της ομιλίας του Φάνη Μαλκίδη στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύλλογος Μικρασιατών Νομού Πέλλας και η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Γιαννιτσών.
