Η απόπειρα θανατικής καταδίκης της ΑΟΖ και της Αιγιαλίτιδας Ζώνης: Κίνδυνος η “Δημιουργική Ασάφεια”

Πλοία του Ελληνικού Ναυτικού. Φωτογραφία hellenicnavy.gr

Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης

Ξαφνικά οι Υπουργοί Νίκος Κοτζιάς και Δημήτρης Βίτσας ανέτρεψαν το σκηνικό των Ελληνοτουρκικών σχέσεων. Υποψιάζομαι ότι όλα αυτά σχεδιάστηκαν στην επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στον Λευκό Οίκο. Φαίνεται ότι εκεί έγινε η σύσταση στον Έλληνα Πρωθυπουργό να συναντήσει τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα και να τα βρούνε.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες κουράστηκαν να παρακολουθούν την ελληνοτουρκική διένεξη από το 1973 και αποφάσισαν να δράσουν. Έτσι οι δηλώσεις των κ. Κοτζιά και Βίτσα έπιασαν τους πάντες στον ύπνο με αυτές τις πολύ παράξενες και επικίνδυνες παρεμβάσεις τους.
Το χορό ξεκίνησε πρώτος ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς. Μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ1 «Η Επόμενη Ημέρα», ανέφερε πως «για την αιγιαλίτιδα, εμείς θα προχωρήσουμε στον προσδιορισμό της, τμηματικά. Η θεωρία ότι όλα αυτά πρέπει να γίνουν μια και έξω αποδείχτηκε επί δεκαετίες ότι δεν οδήγησε πουθενά. Στο όνομα του μαξιμαλισμού, δηλαδή, δεν γίνεται τίποτα».
Αυτό αποτελεί μια απαράδεκτη και επικίνδυνη θέση διότι χάνουμε και το επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι το μοναδικό κράτος που έχει κάνει τμηματική επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης, έχοντας 12 ν.μ. στη Μαύρη Θάλασσα και στην Μεσόγειο και 6 ν.μ. στο Αιγαίο. Να υπενθυμίσουμε εδώ στον κ. Κοτζιά ότι όλα τα παράκτια κράτη του πλανήτη Γη έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη12 ναυτικών μιλίων.
Παλαιότερα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στις διάφορες ανεπίσημες συναντήσεις των δυο κρατών, υπήρξαν συζητήσεις για διαφορετικά εύρη της αιγιαλίτιδας ζώνης και είχαν συζητηθεί σενάρια 6 ν.μ., 8 ν.μ., 10 ν.μ., και 12 ν.μ. χωρίς όμως να καταλήξουν πουθενά. Η σημερινή κυβέρνηση σκέπτεται να χαράξει μια αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. στο Ιόνιο Πέλαγος και μετά να προχωρήσει σε μια αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. στην Νότια Κρήτη!
Δηλαδή η Βόρεια Κρήτη θα έχει διαφορετικό εύρος από την Νότια Κρήτη; Είναι πράγματι ανατριχιαστική η «δημιουργική ασάφεια» της πρώτης αριστερής κυβέρνησης της Ελλάδας.
Ετοιμαζόμαστε για επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης «κατά περιοχές» και επομένως ετοιμαζόμαστε για επέκταση του εναέριου χώρου μας επίσης κατά περιοχές. Λίγη ντροπή δεν υπάρχει;
Ο Νίκος Κοτζιάς βρίσκεται στη Ρώμη για να διαπραγματευθεί το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης που είναι, όπως ήδη αναφέραμε, αναφαίρετο δικαίωμα και μη διαπραγματεύσιμο του παράκτιου κράτους. Μια και ετοιμαζόμαστε για εύρος 12 ν.μ. στο Ιόνιο σκέφτεται ο ΥΠΕΞ να πάει και στα Τίρανα να κουβεντιάσει τα 12 ν.μ. με την κυβέρνηση της Αλβανίας;
Οι ελληνικές κυβερνήσεις, από την εποχή της κυβέρνησης Κώστα Σημίτη, έχουν διαπραγματευθεί το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναέριου χώρου με την Τουρκία και κάτι τέτοιο ετοιμάζεται να κάνει και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Ο κύριος Κοτζιάς δεν αντιλαμβάνεται ότι στην UNCLOS το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναερίου χώρου είναι αποκλειστικό δικαίωμα του παράκτιου κράτους και ασκείται μονομερώς;

Μετά τον Νίκο Κοτζιά ήρθε η σειρά του Αν.Υπουργού Αμυνας Δημήτρη Βίτσα να κάνει μια πομπώδη δήλωση για την ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ, που δεν ανήκει στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Άμυνας αλλά του Υπουργείου Εξωτερικών. Πως είναι δυνατόν ο οξύθυμος ΥΠΕΞ να επιτρέψει στον Βίτσα να μπει στα δικά του χωράφια;
Έτσι, σε συνέντευξη του στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, ο κ. Βίτσας σχολίασε σχετικά:
«Με ποιο ακριβώς τρόπο θα ασκηθεί το δικαίωμά μας, είναι ένα άλλο θέμα, που έχει να κάνει με κυβερνητικές αποφάσεις. Ευελπιστούμε και εργαζόμαστε, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα να ανακηρύξουμε την ελληνική ΑΟΖ. Είναι ένα ζήτημα που έχει να κάνει – επειδή όλα αυτά έχουν το χαρακτήρα των διμερών και πολυμερών σχέσεων – με τον καθορισμό και τη λειτουργία των ενεργειακών δρόμων και με την αξιοποίηση βέβαια του υποθαλάσσιου πλούτου».
Είναι όμως επικίνδυνα ανόητο να ανακοινώνουμε ότι θα ανακηρύξουμε ΑΟΖ! Την ΑΟΖ κύριε Βίτσα πρώτα την ανακηρύσσεις και μετά την ανακοινώνεις. Φαίνεται ότι κανείς Έλληνας πολιτικός δεν έμαθε τίποτα από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο. Όπως, επανειλημμένα, έχω γράψει ο καλύτερος τρόπος ανακήρυξης ΑΟΖ είναι να γίνει με Προεδρικό Διάταγμα και να ανακοινωθεί μετά την δημοσίευσή του στο ΦΕΚ, όπως έκανε και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1983.
Υποψιάζομαι ότι η κυβέρνηση ετοιμάζεται όχι μόνο για τμηματική επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης αλλά και για τμηματική ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ, που απαγορεύεται από την UNCLOS. Επιπλέον, χάνεται ένα άλλο επιχείρημα που έχουμε έναντι της Τουρκίας, αφού η Άγκυρα έκανε τμηματική ανακήρυξη ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα

Ένα μάθημα Δίκαιου Θάλασσας στους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ

Μια και η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει διαβάσει τα 320 Άρθρα, τα 9 Παραρτήματα και τις 2 Αποφάσεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας που στα αγγλικά λέγεται UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea), θα ήταν χρήσιμο να της υπενθυμίσουμε τις κύριες διατάξεις που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την πατρίδα μας.
Τα δυο άρθρα του UNCLOS που μας αφορούν άμεσα είναι τα Άρθρα 56 και 121. Τα άρθρα αυτά είναι ο κύριος λόγος που η Τουρκία ψήφισε κατά της UNCLOS στην Νέα Υόρκη στις 30 Απριλίου 1982 και αρνείται μέχρι σήμερα να προσχωρήσει σε αυτό.
Άρθρο 56 Δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη

Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει:

α) κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους
β) δικαιοδοσία, όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της παρούσας σύμβασης, σχετικά με:
i) την εγκατάσταση και χρησιμοποίηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευών,
ii) τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα,
iii) την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος
γ) άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις που προβλέπονται από την παρούσα σύμβαση.
Κατά την άσκηση των δικαιωμάτων του και την εκτέλεση των υποχρεώσεών του, σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση, στην αποκλειστική οικονομική του ζώνη, το παράκτιο κράτος λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών και ενεργεί κατά τρόπο συνάδοντα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης.
Τα δικαιώματα που αναφέρονται στο παρόν άρθρο σχετικά με το βυθό της θάλασσας και το υπέδαφός του θα ασκούνται σύμφωνα με το μέρος VI.

Το βασικό επιχείρημα, στο οποίο μπορεί να βασιστεί κανείς για να αποδείξει ότι η ΑΟΖ είναι sui generis, προκύπτει από μια ανάλυση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των κρατών σ’ αυτή τη ζώνη. Στην ΑΟΖ ένα μόνο κράτος, το παράκτιο κράτος, στο οποίο ανήκει η ζώνη, έχει κυριαρχικά δικαιώματα για οικονομικούς σκοπούς και δικαιοδοσία για ορισμένες άλλες δραστηριότητες, ενώ τα άλλα κράτη έχουν επίσης ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα στην ΑΟΖ.

Έτσι από τη μια μεριά η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη, όχι μόνο γιατί το UNCLOS ξεκάθαρα αναφέρει ότι η ΑΟΖ αρχίζει μετά την αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά και γιατί τα άλλα κράτη έχουν ορισμένα δικαιώματα στην ΑΟΖ, που δεν θα μπορούσαν να τα ασκήσουν, εάν η ΑΟΖ ήταν μέρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Επίσης η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει ούτε στην ανοιχτή θάλασσα, γιατί το νομικό καθεστώς της ανοιχτής θάλασσας χαρακτηρίζεται από τη συνολική επικράτηση της αρχής της ελευθερίας. Η ανοιχτή θάλασσα είναι μια ζώνη όπου δεν υπάρχει «κυριαρχία», δηλαδή είναι μια ζώνη κοινής χρήσης από όλα τα κράτη, κάτι βέβαια που δεν ισχύει για την ΑΟΖ.
Επιπλέον η έννοια της ΑΟΖ έχει γίνει κατανοητή ως μια προστατευτική ζώνη, όπου το παράκτιο κράτος θα διατηρεί έναν σοβαρό έλεγχο των ζώντων και μη πλουτοπαραγωγικών πηγών του. Επίσης η απόσταση των 200 ν.μ. περιλαμβάνει στις περισσότερες περιπτώσεις όλη την υφαλοκρηπίδα του παράκτιου κράτους, η οποία μέχρι τότε είχε οριστεί ως μία απόσταση όπου το βάθος της θάλασσας φτάνει τα 200 μέτρα
Άρθρο 121 Καθεστώς των νήσων

Νήσος είναι μια φυσικά διαμορφωμένη περιοχή ξηράς που περιβρέχεται από ύδατα και βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα.
Εκτός όπως προβλέπεται στην παράγραφο 3, η χωρική θάλασσα, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα μιας νήσου καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης που εφαρμόζονται στις άλλες ηπειρωτικές περιοχές.
Οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα.
Το Άρθρο 121, παράγραφος 2, του UNCLOS ήταν αυτό που πολέμησε η Τουρκία όσο τίποτε άλλο όλα τα χρόνια της διάσκεψης. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πώς αντιδρούσαν η ελληνική και η κυπριακή αντιπροσωπεία όταν έβλεπαν ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονταν για πόλεμο. Είχαμε πάντα τη φαρέτρα μας έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο.
Η UNCLOS αποτέλεσε μια μεγάλη νίκη για τα ελληνικά νησιά και ιδιαίτερα για το ξεχασμένο σύμπλεγμα του Καστελόριζου. Το Καστελόριζο απέχει 80 μίλια από τη Ρόδο, 170 μίλια από την Κύπρο, αλλά μόνο 1 μίλι από την Τουρκία. Έχει έκταση 5 τετραγωνικών μιλίων και κατοικείται από περίπου 400 κατοίκους, ενώ στο τέλος του 19ου αιώνα είχε 10.000 κατοίκους.

Βέβαια αυτή η «νίκη του Καστελόριζου» δεν ήταν καθόλου εύκολη. Άρχισε το 1973 και τελείωσε το 1982. Οι αντιπροσωπείες της Ελλάδας, της Κύπρου, του Τρινιντάντ-Τομπάγκο και του Ηνωμένου Βασιλείου, που συμμετείχαν στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, πρωτοστάτησαν για τη δημιουργία του ανωτέρω άρθρου.
Η Τουρκία δέχεται ότι όλα τα νησιά δικαιούνται να έχουν τις ίδιες θαλάσσιες ζώνες με τις ηπειρωτικές ακτές, πλην όμως ότι τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν μια «ειδική περίσταση», στερούμενα έτσι του δικαιώματος αυτού. Αλλά το UNCLOS του1982 αναφέρει ρητά (άρθρο 121, παράγραφο 2) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Επομένως η Τουρκία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει για την ΑΟΖ τα ίδια επιχειρήματα που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου, ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι «κάθονται» πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας, γιατί η ΑΟΖ δεν έχει κανένα γεωλογικό «παρελθόν». Άλλωστε η UNCLOS έχει καταργήσει τη γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας και έτσι η Τουρκία έχει απωλέσει και αυτό το επιχείρημα.

Από τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 μέχρι το 1973 το Αιγαίο Αρχιπέλαγος ελεγχόταν και κυριαρχούνταν, από στρατιωτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, από την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Τουρκία ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την κατάσταση και ποτέ δεν αμφισβήτησε το ισχύον νομικό καθεστώς. Αυτή η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1973, όταν ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου έξω από τη νήσο Θάσο από την αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration. Εκείνη την περίοδο, βασικά για λόγους πολιτικής εσωτερικής κατανάλωσης, οι δικτάτορες που κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1967 μέχρι το 1974 ανακοίνωσαν ότι τα κοιτάσματα ήταν μεγάλης εμπορικής αξίας, χωρίς να αντιληφθούν τις διεθνείς επιπτώσεις αυτής της πράξης τους. Η Τουρκία αμέσως αντέδρασε και την 1η Νοεμβρίου 1973 έδωσε στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων TRAO δικαιώματα εξερεύνησης υδρογονανθράκων στο ανατολικό Αιγαίο. Η περιοχή στην οποία η Τουρκία έδωσε δικαιώματα εξερεύνησης ξεκάθαρα επικάλυπτε της περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας των νησιών Λήμνου, Σαμοθράκης, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου και Χίου.
Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι πριν το 1973 δεν υπήρξε καμία παραβίαση της αιγιαλίτιδας ζώνης μα και του εναερίου χώρου μας και, το πιο σημαντικό, καμία βλέψη στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος. Έτσι από το 1973 άρχισαν οι παραβιάσεις της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναερίου χώρου μας και το 2017 έχουν φτάσει σε πρωτόγνωρο επίπεδο και αγγίζει τις 3.000 παραβιάσεις στον αέρα και 1.700 στις θάλασσα.

Ο Εφιάλτης της Συνεκμετάλλευσης

Εάν όλες αυτές οι εξελίξεις οφείλονται σε αμερικανική πρωτοβουλία, τότε δεν πρέπει να εκπλαγούμε εάν έχει τεθεί στο τραπέζι και το θέμα της συνεκμετάλλευσης.
Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν την λέξη «συνεκμετάλλευση» για πρώτη φορά το 1975. Οι ΗΠΑ ζήτησαν τότε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να ξεκινήσει συνομιλίες για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου, αλλά αυτός αρνήθηκε να το κάνει, κάτι που ενόχλησε πολύ τους Αμερικανούς τότε. Αργότερα, οι Αμερικανοί ζήτησαν το ίδιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται και μια και ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι Κωνσταντίνος Καραμανλής αλλά ούτε και Ανδρέας Παπανδρέου, φοβούμαι ότι δεν θα έχει πρόβλημα να δεχθεί αυτή την πρόταση από τους Αμερικανούς φίλους του.

ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΧΑΓΗ

Σε μια μεγάλη αντιπαράθεση για τα νησιά του Αιγαίου στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση μεταξύ του Τούρκου ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου και βουλευτών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ο Τσαβούσογλου είπε μεταξύ άλλων για την ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο:

«Ή να τα επιλύσουμε μέσω διπλωματίας, ή να προσφύγουμε στο διεθνές δικαστήριο, ή να στείλουμε στρατό και να πάρουμε τα νησιά. Εμείς συνεχίζουμε τη διπλωματία με την Ελλάδα. Αν δεν συμφωνήσουμε, Εθνοσυνέλευση θα αποφασίσει για τις εναλλακτικές και εμείς θα τις εφαρμόσουμε.»

Εμείς πρέπει να απορρίψουμε τα δύο εναλλακτικά σενάρια , πόλεμο και διπλωματία και να προσφύγουμε στην Χάγη. Η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την επίλυση μέσω διπλωματίας για αυτό ανακοίνωσε, μετά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, ότι θα αρχίσει ο διάλογος για την υφαλοκρηπίδα, αλλά αυτή είναι μια συνταγή που έχει ξαναχρησιμοποιηθεί και δεν έχει φέρει αποτέλεσμα.
Είναι δύσκολο και ίσως παράτολμο να επιχειρήσει κανείς να προβλέψει τι είδους απόφαση θα λάβει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε περίπτωση που τελικά παραπεμφθεί σ’ αυτό η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ του Αιγαίου. Έχοντας όμως υπόψη τις προηγούμενες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου σε παρεμφερείς διαφορές, μπορούμε να εικάσουμε ότι το Δικαστήριο θα χρησιμοποιήσει σ’ αυτή την περίπτωση την αρχή της «ίσης απόστασης – ειδικών περιστάσεων» και της ευθυδικίας (equity), αντί μόνο της αρχής της ίσης απόστασης.

Η απραξία των κυβερνήσεων της Ελλάδας τα τελευταία τριάντα χρόνια να μην ανακηρύξουν ΑΟΖ και να προβούν σε ταυτόχρονη οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Κύπρο, αποτελεί μια τεράστια παράλειψη και πρέπει άμεσα να διορθωθεί. Έτσι, πριν δεχτούμε να προσφύγουμε στην Χάγη, πρέπει να προηγηθεί η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου και η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Αιγύπτου.
Το επόμενο βήμα θα είναι μια συνάντηση της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου για να οριστεί το τριεθνές σημείο επαφής των τριών ΑΟΖ, το οποίο θα δίνει πλήρη επήρεια στο Καστελόριζο και στη Στρογγύλη και μετά να σταλούν οι γεωγραφικές συντεταγμένες στην έδρα του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη.

Η Τουρκία θα αντιδράσει άμεσα και θα έχει δύο εναλλακτικές λύσεις. Η μία θα είναι κήρυξη πολέμου στα τρία κράτη και η άλλη να απευθυνθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας την παρέμβαση του διεθνούς δικαστηρίου ως θιγόμενο κράτος.
Η Τουρκία θα μπορεί να ζητήσει παρέμβαση της Χάγης, κάτι που δικαιούται να πράξει, αφού όμως αναγνωρίσει προηγουμένως την αρμοδιότητα της Χάγης, αλλά η θέση της θα είναι πιο αδύναμη , εάν υπάρχει αυτή η τριεθνής οριοθέτηση, που θα πρέπει να διαθέτει και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ελλάδα και η Κύπρος για να αποδεχτούν να συμμετέχουν σε μία τέτοια διαδικασία θα απαιτήσουν από την Τουρκία να αποδεχθεί ότι το Διεθνές Δικαστήριο θα οριοθετήσει και τις ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου με την Τουρκία, διαφορετικά δεν θα δεχτούν να μεταβούν στην Χάγη.

Πάντως το Διεθνές Δικαστήριο, δυστυχώς, όχι μόνο φαίνεται να διστάζει να ακολουθήσει ένα προηγούμενο (precedent) σε περιπτώσεις οριοθέτησης, αλλά επίσης δεν έχει δημιουργήσει ορισμένους κανόνες, προς τους οποίους τα ενδιαφερόμενα κράτη θα μπορούσαν να στραφούν για καθοδήγηση.
Αν και δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μια ζώνη 12 ν.μ. γύρω από τα νησιά θα είναι η εμπειρική μέθοδος για τις επόμενες αποφάσεις οριοθέτησης του Διεθνούς Δικαστηρίου, μπορούμε ωστόσο να υποστηρίξουμε ότι είναι ξεκάθαρο ότι η ΑΟΖ ενός νησιού δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το διεθνώς καθιερωμένο και αναγνωρισμένο μέγιστο της αιγιαλίτιδας ζώνης.
Εάν δοθεί στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου μια ζώνη 12 ν.μ., τότε η ΑΟΖ της Τουρκίας θα είναι περιορισμένη. Εάν η οριοθέτηση γίνει με βάση το UNCLOS, η Τουρκία θα λάβει μόνο το 7,5% της συνολικής έκτασης του Αιγαίου. Αλλά, μιας και το Διεθνές Δικαστήριο, με τις τελευταίες αποφάσεις του, έχει δώσει έμφαση στις αρχές της δικαιοσύνης (επιείκειας), η περιοχή που θα λάβει η Τουρκία θα είναι περίπου 10-12% του συνόλου της ΑΟΖ του Αιγαίου, υποθέτοντας βέβαια ότι τα ελληνικά νησιά δικαιούνται μιας ζώνης 12 ναυτικών μιλίων. Εάν μελετήσει κανείς τη διεθνή πρακτική στο θέμα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, θα παρατηρήσει ότι, σε σύνολο 216 συμβάσεων οριοθέτησης αυτών των θαλασσίων ζωνών, η αρχή της μέσης απόστασης (μέση γραμμή) ακολουθήθηκε σε 168 περιπτώσεις, δηλαδή σε ποσοστό 77,77%.

Το κύριο πρόβλημα που θα έχει η Ελλάδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι αυτό του Καστελόριζου και της Στρογγύλης, διότι το Δικαστήριο, σε περιπτώσεις που ένα νησάκι βρίσκεται μπροστά σε έναν τεράστιο ηπειρωτικό χώρο ενός άλλου κράτους, ποτέ δεν δίνει «πλήρη επήρεια» σ’ αυτό το νησάκι.
Παρά το γεγονός ότι το θέμα της Χάγης έχει διαιρέσει τους Έλληνες ειδικούς σε χαμένους και κερδισμένους, προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι η ουσία του θέματος. Το Δικαστήριο εκδίδει «αποφάσεις», τις οποίες όλα τα κράτη οφείλουν να αποδέχονται, ανεξάρτητα, εάν έχασαν ή κέρδισαν. Μέχρι πρόσφατα όλα τα κράτη του κόσμου σεβάστηκαν τις αποφάσεις των διεθνών δικαστηρίων με εξαίρεση την Κίνα, που δημιουργεί ένα κακό προηγούμενο και ίσως η Τουρκία θα ήθελε να ακολουθήσει το παράδειγμα της σε μια αρνητική για αυτήν απόφαση της Χάγης. Σημασία έχει ότι μια απόφαση της Χάγης, που θα γίνει σεβαστή από όλους, θα επιλύσει την ελληνοτουρκική διένεξη και η Ελλάδα δεν θα κινδυνεύει από τον τουρκικό επεκτατισμό, θα είναι ελεύθερη να κάνει γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και θα μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρον την αλιευτική της δυνατότητα και να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο της ΑΟΖ για αιολική ενέργεια.

Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι όσοι προτείνουν προσφυγή στην Χάγη είναι σχεδόν «προδότες». Αλλά με αυτό το σκεπτικό θα ήταν προδότες και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου, οι οποίοι επέμεναν ότι η διένεξή μας με την Τουρκία έπρεπε να καταλήξει στην Χάγη.
Η Τουρκία με επιθετικότητα και ασύστολο θράσος συνεχίζει για σαράντα χρόνια τώρα μια επιθετική και επεκτατική πολιτική στο Αιγαίο και τα τελευταία χρόνια και στο σύμπλεγμα του Καστελόριζου, προβάλλοντας συνεχώς διεκδικήσεις, παραβιάζοντας όλους τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Ας σταματήσουμε, επιτέλους, το «φοβικό σύνδρομο» και να γίνει λοιπόν το 2018 η χρονιά της Χάγης.


The strong voice of a great community
Δεκέμβριος 2017	Πίσω στο ευρετήριο
Η απόπειρα θανατικής καταδίκης της ΑΟΖ και της Αιγιαλίτιδας Ζώνης: Κίνδυνος η “Δημιουργική Ασάφεια” Πλοία του Ελληνικού Ναυτικού. Φωτογραφία hellenicnavy.gr Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης Ξαφνικά οι Υπουργοί Νίκος Κοτζιάς και Δημήτρης Βίτσας ανέτρεψαν το σκηνικό των Ελληνοτουρκικών σχέσεων. Υποψιάζομαι ότι όλα αυτά σχεδιάστηκαν στην επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στον Λευκό Οίκο. Φαίνεται ότι εκεί έγινε η σύσταση στον Έλληνα Πρωθυπουργό να συναντήσει τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα και να τα βρούνε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κουράστηκαν να παρακολουθούν την ελληνοτουρκική διένεξη από το 1973 και αποφάσισαν να δράσουν. Έτσι οι δηλώσεις των κ. Κοτζιά και Βίτσα έπιασαν τους πάντες στον ύπνο με αυτές τις πολύ παράξενες και επικίνδυνες παρεμβάσεις τους. Το χορό ξεκίνησε πρώτος ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς. Μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ1 «Η Επόμενη Ημέρα», ανέφερε πως «για την αιγιαλίτιδα, εμείς θα προχωρήσουμε στον προσδιορισμό της, τμηματικά. Η θεωρία ότι όλα αυτά πρέπει να γίνουν μια και έξω αποδείχτηκε επί δεκαετίες ότι δεν οδήγησε πουθενά. Στο όνομα του μαξιμαλισμού, δηλαδή, δεν γίνεται τίποτα». Αυτό αποτελεί μια απαράδεκτη και επικίνδυνη θέση διότι χάνουμε και το επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι το μοναδικό κράτος που έχει κάνει τμηματική επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης, έχοντας 12 ν.μ. στη Μαύρη Θάλασσα και στην Μεσόγειο και 6 ν.μ. στο Αιγαίο. Να υπενθυμίσουμε εδώ στον κ. Κοτζιά ότι όλα τα παράκτια κράτη του πλανήτη Γη έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη12 ναυτικών μιλίων. Παλαιότερα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στις διάφορες ανεπίσημες συναντήσεις των δυο κρατών, υπήρξαν συζητήσεις για διαφορετικά εύρη της αιγιαλίτιδας ζώνης και είχαν συζητηθεί σενάρια 6 ν.μ., 8 ν.μ., 10 ν.μ., και 12 ν.μ. χωρίς όμως να καταλήξουν πουθενά. Η σημερινή κυβέρνηση σκέπτεται να χαράξει μια αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. στο Ιόνιο Πέλαγος και μετά να προχωρήσει σε μια αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. στην Νότια Κρήτη! Δηλαδή η Βόρεια Κρήτη θα έχει διαφορετικό εύρος από την Νότια Κρήτη; Είναι πράγματι ανατριχιαστική η «δημιουργική ασάφεια» της πρώτης αριστερής κυβέρνησης της Ελλάδας. Ετοιμαζόμαστε για επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης «κατά περιοχές» και επομένως ετοιμαζόμαστε για επέκταση του εναέριου χώρου μας επίσης κατά περιοχές. Λίγη ντροπή δεν υπάρχει; Ο Νίκος Κοτζιάς βρίσκεται στη Ρώμη για να διαπραγματευθεί το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης που είναι, όπως ήδη αναφέραμε, αναφαίρετο δικαίωμα και μη διαπραγματεύσιμο του παράκτιου κράτους. Μια και ετοιμαζόμαστε για εύρος 12 ν.μ. στο Ιόνιο σκέφτεται ο ΥΠΕΞ να πάει και στα Τίρανα να κουβεντιάσει τα 12 ν.μ. με την κυβέρνηση της Αλβανίας; Οι ελληνικές κυβερνήσεις, από την εποχή της κυβέρνησης Κώστα Σημίτη, έχουν διαπραγματευθεί το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναέριου χώρου με την Τουρκία και κάτι τέτοιο ετοιμάζεται να κάνει και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Ο κύριος Κοτζιάς δεν αντιλαμβάνεται ότι στην UNCLOS το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναερίου χώρου είναι αποκλειστικό δικαίωμα του παράκτιου κράτους και ασκείται μονομερώς; Μετά τον Νίκο Κοτζιά ήρθε η σειρά του Αν.Υπουργού Αμυνας Δημήτρη Βίτσα να κάνει μια πομπώδη δήλωση για την ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ, που δεν ανήκει στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Άμυνας αλλά του Υπουργείου Εξωτερικών. Πως είναι δυνατόν ο οξύθυμος ΥΠΕΞ να επιτρέψει στον Βίτσα να μπει στα δικά του χωράφια; Έτσι, σε συνέντευξη του στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, ο κ. Βίτσας σχολίασε σχετικά: «Με ποιο ακριβώς τρόπο θα ασκηθεί το δικαίωμά μας, είναι ένα άλλο θέμα, που έχει να κάνει με κυβερνητικές αποφάσεις. Ευελπιστούμε και εργαζόμαστε, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα να ανακηρύξουμε την ελληνική ΑΟΖ. Είναι ένα ζήτημα που έχει να κάνει – επειδή όλα αυτά έχουν το χαρακτήρα των διμερών και πολυμερών σχέσεων – με τον καθορισμό και τη λειτουργία των ενεργειακών δρόμων και με την αξιοποίηση βέβαια του υποθαλάσσιου πλούτου». Είναι όμως επικίνδυνα ανόητο να ανακοινώνουμε ότι θα ανακηρύξουμε ΑΟΖ! Την ΑΟΖ κύριε Βίτσα πρώτα την ανακηρύσσεις και μετά την ανακοινώνεις. Φαίνεται ότι κανείς Έλληνας πολιτικός δεν έμαθε τίποτα από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο. Όπως, επανειλημμένα, έχω γράψει ο καλύτερος τρόπος ανακήρυξης ΑΟΖ είναι να γίνει με Προεδρικό Διάταγμα και να ανακοινωθεί μετά την δημοσίευσή του στο ΦΕΚ, όπως έκανε και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1983. Υποψιάζομαι ότι η κυβέρνηση ετοιμάζεται όχι μόνο για τμηματική επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης αλλά και για τμηματική ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ, που απαγορεύεται από την UNCLOS. Επιπλέον, χάνεται ένα άλλο επιχείρημα που έχουμε έναντι της Τουρκίας, αφού η Άγκυρα έκανε τμηματική ανακήρυξη ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα Ένα μάθημα Δίκαιου Θάλασσας στους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ Μια και η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει διαβάσει τα 320 Άρθρα, τα 9 Παραρτήματα και τις 2 Αποφάσεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας που στα αγγλικά λέγεται UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea), θα ήταν χρήσιμο να της υπενθυμίσουμε τις κύριες διατάξεις που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την πατρίδα μας. Τα δυο άρθρα του UNCLOS που μας αφορούν άμεσα είναι τα Άρθρα 56 και 121. Τα άρθρα αυτά είναι ο κύριος λόγος που η Τουρκία ψήφισε κατά της UNCLOS στην Νέα Υόρκη στις 30 Απριλίου 1982 και αρνείται μέχρι σήμερα να προσχωρήσει σε αυτό. Άρθρο 56 Δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει: α) κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους β) δικαιοδοσία, όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της παρούσας σύμβασης, σχετικά με: i) την εγκατάσταση και χρησιμοποίηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευών, ii) τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, iii) την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος γ) άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις που προβλέπονται από την παρούσα σύμβαση. Κατά την άσκηση των δικαιωμάτων του και την εκτέλεση των υποχρεώσεών του, σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση, στην αποκλειστική οικονομική του ζώνη, το παράκτιο κράτος λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών και ενεργεί κατά τρόπο συνάδοντα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης. Τα δικαιώματα που αναφέρονται στο παρόν άρθρο σχετικά με το βυθό της θάλασσας και το υπέδαφός του θα ασκούνται σύμφωνα με το μέρος VI. Το βασικό επιχείρημα, στο οποίο μπορεί να βασιστεί κανείς για να αποδείξει ότι η ΑΟΖ είναι sui generis, προκύπτει από μια ανάλυση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των κρατών σ’ αυτή τη ζώνη. Στην ΑΟΖ ένα μόνο κράτος, το παράκτιο κράτος, στο οποίο ανήκει η ζώνη, έχει κυριαρχικά δικαιώματα για οικονομικούς σκοπούς και δικαιοδοσία για ορισμένες άλλες δραστηριότητες, ενώ τα άλλα κράτη έχουν επίσης ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα στην ΑΟΖ. Έτσι από τη μια μεριά η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη, όχι μόνο γιατί το UNCLOS ξεκάθαρα αναφέρει ότι η ΑΟΖ αρχίζει μετά την αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά και γιατί τα άλλα κράτη έχουν ορισμένα δικαιώματα στην ΑΟΖ, που δεν θα μπορούσαν να τα ασκήσουν, εάν η ΑΟΖ ήταν μέρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Επίσης η ΑΟΖ δεν μπορεί να ανήκει ούτε στην ανοιχτή θάλασσα, γιατί το νομικό καθεστώς της ανοιχτής θάλασσας χαρακτηρίζεται από τη συνολική επικράτηση της αρχής της ελευθερίας. Η ανοιχτή θάλασσα είναι μια ζώνη όπου δεν υπάρχει «κυριαρχία», δηλαδή είναι μια ζώνη κοινής χρήσης από όλα τα κράτη, κάτι βέβαια που δεν ισχύει για την ΑΟΖ. Επιπλέον η έννοια της ΑΟΖ έχει γίνει κατανοητή ως μια προστατευτική ζώνη, όπου το παράκτιο κράτος θα διατηρεί έναν σοβαρό έλεγχο των ζώντων και μη πλουτοπαραγωγικών πηγών του. Επίσης η απόσταση των 200 ν.μ. περιλαμβάνει στις περισσότερες περιπτώσεις όλη την υφαλοκρηπίδα του παράκτιου κράτους, η οποία μέχρι τότε είχε οριστεί ως μία απόσταση όπου το βάθος της θάλασσας φτάνει τα 200 μέτρα Άρθρο 121 Καθεστώς των νήσων Νήσος είναι μια φυσικά διαμορφωμένη περιοχή ξηράς που περιβρέχεται από ύδατα και βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα. Εκτός όπως προβλέπεται στην παράγραφο 3, η χωρική θάλασσα, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα μιας νήσου καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης που εφαρμόζονται στις άλλες ηπειρωτικές περιοχές. Οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα. Το Άρθρο 121, παράγραφος 2, του UNCLOS ήταν αυτό που πολέμησε η Τουρκία όσο τίποτε άλλο όλα τα χρόνια της διάσκεψης. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πώς αντιδρούσαν η ελληνική και η κυπριακή αντιπροσωπεία όταν έβλεπαν ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονταν για πόλεμο. Είχαμε πάντα τη φαρέτρα μας έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο. Η UNCLOS αποτέλεσε μια μεγάλη νίκη για τα ελληνικά νησιά και ιδιαίτερα για το ξεχασμένο σύμπλεγμα του Καστελόριζου. Το Καστελόριζο απέχει 80 μίλια από τη Ρόδο, 170 μίλια από την Κύπρο, αλλά μόνο 1 μίλι από την Τουρκία. Έχει έκταση 5 τετραγωνικών μιλίων και κατοικείται από περίπου 400 κατοίκους, ενώ στο τέλος του 19ου αιώνα είχε 10.000 κατοίκους. Βέβαια αυτή η «νίκη του Καστελόριζου» δεν ήταν καθόλου εύκολη. Άρχισε το 1973 και τελείωσε το 1982. Οι αντιπροσωπείες της Ελλάδας, της Κύπρου, του Τρινιντάντ-Τομπάγκο και του Ηνωμένου Βασιλείου, που συμμετείχαν στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, πρωτοστάτησαν για τη δημιουργία του ανωτέρω άρθρου. Η Τουρκία δέχεται ότι όλα τα νησιά δικαιούνται να έχουν τις ίδιες θαλάσσιες ζώνες με τις ηπειρωτικές ακτές, πλην όμως ότι τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν μια «ειδική περίσταση», στερούμενα έτσι του δικαιώματος αυτού. Αλλά το UNCLOS του1982 αναφέρει ρητά (άρθρο 121, παράγραφο 2) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Επομένως η Τουρκία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει για την ΑΟΖ τα ίδια επιχειρήματα που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου, ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι «κάθονται» πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας, γιατί η ΑΟΖ δεν έχει κανένα γεωλογικό «παρελθόν». Άλλωστε η UNCLOS έχει καταργήσει τη γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας και έτσι η Τουρκία έχει απωλέσει και αυτό το επιχείρημα. Από τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 μέχρι το 1973 το Αιγαίο Αρχιπέλαγος ελεγχόταν και κυριαρχούνταν, από στρατιωτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, από την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Τουρκία ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την κατάσταση και ποτέ δεν αμφισβήτησε το ισχύον νομικό καθεστώς. Αυτή η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1973, όταν ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου έξω από τη νήσο Θάσο από την αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration. Εκείνη την περίοδο, βασικά για λόγους πολιτικής εσωτερικής κατανάλωσης, οι δικτάτορες που κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1967 μέχρι το 1974 ανακοίνωσαν ότι τα κοιτάσματα ήταν μεγάλης εμπορικής αξίας, χωρίς να αντιληφθούν τις διεθνείς επιπτώσεις αυτής της πράξης τους. Η Τουρκία αμέσως αντέδρασε και την 1η Νοεμβρίου 1973 έδωσε στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων TRAO δικαιώματα εξερεύνησης υδρογονανθράκων στο ανατολικό Αιγαίο. Η περιοχή στην οποία η Τουρκία έδωσε δικαιώματα εξερεύνησης ξεκάθαρα επικάλυπτε της περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας των νησιών Λήμνου, Σαμοθράκης, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου και Χίου. Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι πριν το 1973 δεν υπήρξε καμία παραβίαση της αιγιαλίτιδας ζώνης μα και του εναερίου χώρου μας και, το πιο σημαντικό, καμία βλέψη στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος. Έτσι από το 1973 άρχισαν οι παραβιάσεις της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εναερίου χώρου μας και το 2017 έχουν φτάσει σε πρωτόγνωρο επίπεδο και αγγίζει τις 3.000 παραβιάσεις στον αέρα και 1.700 στις θάλασσα. Ο Εφιάλτης της Συνεκμετάλλευσης Εάν όλες αυτές οι εξελίξεις οφείλονται σε αμερικανική πρωτοβουλία, τότε δεν πρέπει να εκπλαγούμε εάν έχει τεθεί στο τραπέζι και το θέμα της συνεκμετάλλευσης. Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν την λέξη «συνεκμετάλλευση» για πρώτη φορά το 1975. Οι ΗΠΑ ζήτησαν τότε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να ξεκινήσει συνομιλίες για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου, αλλά αυτός αρνήθηκε να το κάνει, κάτι που ενόχλησε πολύ τους Αμερικανούς τότε. Αργότερα, οι Αμερικανοί ζήτησαν το ίδιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται και μια και ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι Κωνσταντίνος Καραμανλής αλλά ούτε και Ανδρέας Παπανδρέου, φοβούμαι ότι δεν θα έχει πρόβλημα να δεχθεί αυτή την πρόταση από τους Αμερικανούς φίλους του. ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΧΑΓΗ Σε μια μεγάλη αντιπαράθεση για τα νησιά του Αιγαίου στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση μεταξύ του Τούρκου ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου και βουλευτών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ο Τσαβούσογλου είπε μεταξύ άλλων για την ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο: «Ή να τα επιλύσουμε μέσω διπλωματίας, ή να προσφύγουμε στο διεθνές δικαστήριο, ή να στείλουμε στρατό και να πάρουμε τα νησιά. Εμείς συνεχίζουμε τη διπλωματία με την Ελλάδα. Αν δεν συμφωνήσουμε, Εθνοσυνέλευση θα αποφασίσει για τις εναλλακτικές και εμείς θα τις εφαρμόσουμε.» Εμείς πρέπει να απορρίψουμε τα δύο εναλλακτικά σενάρια , πόλεμο και διπλωματία και να προσφύγουμε στην Χάγη. Η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την επίλυση μέσω διπλωματίας για αυτό ανακοίνωσε, μετά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, ότι θα αρχίσει ο διάλογος για την υφαλοκρηπίδα, αλλά αυτή είναι μια συνταγή που έχει ξαναχρησιμοποιηθεί και δεν έχει φέρει αποτέλεσμα. Είναι δύσκολο και ίσως παράτολμο να επιχειρήσει κανείς να προβλέψει τι είδους απόφαση θα λάβει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε περίπτωση που τελικά παραπεμφθεί σ’ αυτό η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ του Αιγαίου. Έχοντας όμως υπόψη τις προηγούμενες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου σε παρεμφερείς διαφορές, μπορούμε να εικάσουμε ότι το Δικαστήριο θα χρησιμοποιήσει σ’ αυτή την περίπτωση την αρχή της «ίσης απόστασης – ειδικών περιστάσεων» και της ευθυδικίας (equity), αντί μόνο της αρχής της ίσης απόστασης. Η απραξία των κυβερνήσεων της Ελλάδας τα τελευταία τριάντα χρόνια να μην ανακηρύξουν ΑΟΖ και να προβούν σε ταυτόχρονη οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Κύπρο, αποτελεί μια τεράστια παράλειψη και πρέπει άμεσα να διορθωθεί. Έτσι, πριν δεχτούμε να προσφύγουμε στην Χάγη, πρέπει να προηγηθεί η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου και η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Αιγύπτου. Το επόμενο βήμα θα είναι μια συνάντηση της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου για να οριστεί το τριεθνές σημείο επαφής των τριών ΑΟΖ, το οποίο θα δίνει πλήρη επήρεια στο Καστελόριζο και στη Στρογγύλη και μετά να σταλούν οι γεωγραφικές συντεταγμένες στην έδρα του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη. Η Τουρκία θα αντιδράσει άμεσα και θα έχει δύο εναλλακτικές λύσεις. Η μία θα είναι κήρυξη πολέμου στα τρία κράτη και η άλλη να απευθυνθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας την παρέμβαση του διεθνούς δικαστηρίου ως θιγόμενο κράτος. Η Τουρκία θα μπορεί να ζητήσει παρέμβαση της Χάγης, κάτι που δικαιούται να πράξει, αφού όμως αναγνωρίσει προηγουμένως την αρμοδιότητα της Χάγης, αλλά η θέση της θα είναι πιο αδύναμη , εάν υπάρχει αυτή η τριεθνής οριοθέτηση, που θα πρέπει να διαθέτει και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα και η Κύπρος για να αποδεχτούν να συμμετέχουν σε μία τέτοια διαδικασία θα απαιτήσουν από την Τουρκία να αποδεχθεί ότι το Διεθνές Δικαστήριο θα οριοθετήσει και τις ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου με την Τουρκία, διαφορετικά δεν θα δεχτούν να μεταβούν στην Χάγη. Πάντως το Διεθνές Δικαστήριο, δυστυχώς, όχι μόνο φαίνεται να διστάζει να ακολουθήσει ένα προηγούμενο (precedent) σε περιπτώσεις οριοθέτησης, αλλά επίσης δεν έχει δημιουργήσει ορισμένους κανόνες, προς τους οποίους τα ενδιαφερόμενα κράτη θα μπορούσαν να στραφούν για καθοδήγηση. Αν και δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μια ζώνη 12 ν.μ. γύρω από τα νησιά θα είναι η εμπειρική μέθοδος για τις επόμενες αποφάσεις οριοθέτησης του Διεθνούς Δικαστηρίου, μπορούμε ωστόσο να υποστηρίξουμε ότι είναι ξεκάθαρο ότι η ΑΟΖ ενός νησιού δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το διεθνώς καθιερωμένο και αναγνωρισμένο μέγιστο της αιγιαλίτιδας ζώνης. Εάν δοθεί στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου μια ζώνη 12 ν.μ., τότε η ΑΟΖ της Τουρκίας θα είναι περιορισμένη. Εάν η οριοθέτηση γίνει με βάση το UNCLOS, η Τουρκία θα λάβει μόνο το 7,5% της συνολικής έκτασης του Αιγαίου. Αλλά, μιας και το Διεθνές Δικαστήριο, με τις τελευταίες αποφάσεις του, έχει δώσει έμφαση στις αρχές της δικαιοσύνης (επιείκειας), η περιοχή που θα λάβει η Τουρκία θα είναι περίπου 10-12% του συνόλου της ΑΟΖ του Αιγαίου, υποθέτοντας βέβαια ότι τα ελληνικά νησιά δικαιούνται μιας ζώνης 12 ναυτικών μιλίων. Εάν μελετήσει κανείς τη διεθνή πρακτική στο θέμα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, θα παρατηρήσει ότι, σε σύνολο 216 συμβάσεων οριοθέτησης αυτών των θαλασσίων ζωνών, η αρχή της μέσης απόστασης (μέση γραμμή) ακολουθήθηκε σε 168 περιπτώσεις, δηλαδή σε ποσοστό 77,77%. Το κύριο πρόβλημα που θα έχει η Ελλάδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι αυτό του Καστελόριζου και της Στρογγύλης, διότι το Δικαστήριο, σε περιπτώσεις που ένα νησάκι βρίσκεται μπροστά σε έναν τεράστιο ηπειρωτικό χώρο ενός άλλου κράτους, ποτέ δεν δίνει «πλήρη επήρεια» σ’ αυτό το νησάκι. Παρά το γεγονός ότι το θέμα της Χάγης έχει διαιρέσει τους Έλληνες ειδικούς σε χαμένους και κερδισμένους, προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι η ουσία του θέματος. Το Δικαστήριο εκδίδει «αποφάσεις», τις οποίες όλα τα κράτη οφείλουν να αποδέχονται, ανεξάρτητα, εάν έχασαν ή κέρδισαν. Μέχρι πρόσφατα όλα τα κράτη του κόσμου σεβάστηκαν τις αποφάσεις των διεθνών δικαστηρίων με εξαίρεση την Κίνα, που δημιουργεί ένα κακό προηγούμενο και ίσως η Τουρκία θα ήθελε να ακολουθήσει το παράδειγμα της σε μια αρνητική για αυτήν απόφαση της Χάγης. Σημασία έχει ότι μια απόφαση της Χάγης, που θα γίνει σεβαστή από όλους, θα επιλύσει την ελληνοτουρκική διένεξη και η Ελλάδα δεν θα κινδυνεύει από τον τουρκικό επεκτατισμό, θα είναι ελεύθερη να κάνει γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και θα μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρον την αλιευτική της δυνατότητα και να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο της ΑΟΖ για αιολική ενέργεια. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι όσοι προτείνουν προσφυγή στην Χάγη είναι σχεδόν «προδότες». Αλλά με αυτό το σκεπτικό θα ήταν προδότες και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου, οι οποίοι επέμεναν ότι η διένεξή μας με την Τουρκία έπρεπε να καταλήξει στην Χάγη. Η Τουρκία με επιθετικότητα και ασύστολο θράσος συνεχίζει για σαράντα χρόνια τώρα μια επιθετική και επεκτατική πολιτική στο Αιγαίο και τα τελευταία χρόνια και στο σύμπλεγμα του Καστελόριζου, προβάλλοντας συνεχώς διεκδικήσεις, παραβιάζοντας όλους τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Ας σταματήσουμε, επιτέλους, το «φοβικό σύνδρομο» και να γίνει λοιπόν το 2018 η χρονιά της Χάγης.